Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

MMA.CC.441

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Έργο ζωγραφικής

en Painting

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

el Οργανική Παιδεία

el Μοντέρνα τέχνη

en Russian Avantgarde

en Organic art

en Modern art

Τίτλος έργου

el Χωρίς τίτλο

en Untitled

Δημιουργός

el Έντερ, Ξένια (1895-1955)

en Ender, Ksenia (1895-1955)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

el Δεκαετία 1920

en 1920s

Ύψος σε εκατοστά

24.7

Πλάτος σε εκατοστά

28.1

Υλικά

el Ακουαρέλα σε χαρτί

en Watercolor on paper

Τεχνικές

el Υδατογραφία

en Watercolor painting

Περιγραφή έργου

el Πρόκειται για ένα ζωγραφικό έργο που παρουσιάζει ένα μόρφωμα στα πλαίσια της Οργανικής Παιδείας και των πειραμάτων που διεξάγονταν στα εργαστήρια. Επάλληλες γραμμές και καμπύλες δημιουργούν ένα σύνολο, έναν όγκο που, αν και δεν απεικονίζει κάτι παραστατικό, μοιάζει με στοιχείο του ορατού, οργανικού μας κόσμου, καθώς είναι αποτέλεσμα των αναρίθμητων παρατηρήσεων της Ξένιας στη φύση.

en It is a painting that presents a formation in the context of Organic Education and the experiments that were conducted in the laboratories. Overlapping lines and curves create a whole, a volume that, although not depicting anything figurative, resembles an element of our visible, organic world, as it is the result of Ksenia's countless observations of nature.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Η καλλιτεχνική εξέλιξη της Ξένια Βλαντιμίροβνα Έντερ (Σλούτσκ, 1895 - Λένινγκραντ, 1955) επηρεάστηκε από την ατμόσφαιρα της οικογένειάς της· ο πατέρας της ήταν κηπουρός και τα αδέλφια της Μπορίς, Γιούρι και Μαρία ήταν επίσης καλλιτέχνες. Όλοι τους ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τη μουσική, την ποίηση και το θέατρο. Σπούδασε στα Εργαστήρια Ρεαλισμού του Χώρου στα Ελεύθερα Κρατικά Καλλιτεχνικά Εργαστήρια (ΣΒΟΜΑΣ) της Πετρούπολης (1918-1922), με καθηγητή τον Μιχαήλ Mατιούσιν, και παράλληλα εργάστηκε στην ομάδα του «Βλέπω – Γνωρίζω», όπου συμμετείχαν και τα αδέλφια της Μπορίς και Mαρία. Τα χρόνια 1920-1922 συμμετείχε σε εκδηλώσεις που οργανώθηκαν από μαθητές και φίλους του Ματιούσιν προς τιμήν της Ελένα Γκουρό. Από το 1923 ως το 1926 εργάστηκε στο Τμήμα Οργανικής Παιδείας του Κρατικού Ινστιτούτου Καλλιτεχνικής Παιδείας (ΓΚΙΝΧΟΥΚ), που διηύθυνε ο Mατιούσιν και συμμετείχε ενεργά στους χωρικούς και χρωματικούς πειραματισμούς του κύκλου του. Το 1923 παρουσίασε έργα της στην Έκθεση ζωγραφικής όλων των τάσεων των καλλιτεχνών της Πετρούπολης και το 1924 συμμετείχε στη 14η Μπιενάλε στη Βενετία.

en Ksenia’s Vladimirovna’s Ender (Slutsk, 1895; Leningrad, 1955) artistic growth was influenced by the atmosphere of her family; her father was a horticulturist, her two brothers, Boris and Yurii, as well as her sister, Maria were artists too; the whole family was deeply interested in music, poetry and the theatre. She studied at the Free State Art Studios (SVOMAS) in the workshops of spatial realism in Petrograd (1918-1922) under Mikhail Matiushin and worked with his “Zorved” group, in which her brother Boris participated, too. From 1920 to 1922 she took part in performances organized by Matiushin’s students and friends in honor of Elena Guro. During the years 1923-1926 she worked at the Department of Organic Culture of the Institute of Artistic Culture (INKHUK), headed by Matiushin. She took an active part in the spatial and color experiments of Matiushin’s circle. She participated in the Exhibition of Painting of Petrograd Artists of All Trends (1923) and took part in the 14th Biennale in Venice (1924).

Αξία ασφάλισης

40.000

Μονάδα

el Στερλίνες

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

CC-0032/K.Ender-/16.78-42

Κωδικός ΥΠΠΟ: 42, Κωδικός Κωστάκη: 16.78, Κωδικός Pictura: C328

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

en Greek State purchase by the heirs of the Costakis’ family

Βιβλιογραφία

• Οργανική Τέχνη. Η Πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ, επιμ. John E. Bowlt, Nicoletta Misier, Μαρία Τσαντσάνογλου, Θεσσαλονίκη 2022, σελ. 76 (κατάλογος έκθεσης)

Φως και Χρώμα στη Ρωσική Πρωτοπορία. Η Συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, Μιλτιάδης Παπανικολάου (επιστημονική επιμέλεια), Κολωνία 2004.

Margareta Tillberg, Coloured Universe and the Russian Avant–Garde, Stockholm 2003.

Φανή Τσατσάια, Mikhail Matiushin (1861-1934). Οι επιστημονικές και καλλιτεχνικές θεωρίες της εποχής του και η επίδρασή τους στο έργο του: από τη θεωρία της διευρυμένης όρασης στο εγχειρίδιο του χρώματος, Θεσσαλονίκη 2005.

ORGANICA. Organic. The Non-Objective World of Nature in the Russian Avant-Garde of the 20th Century, Alla V. Povelikhina (curator), galerie gmurzynska, Köln 1999.

Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930. Η Συλλογή Γ. Κωστάκη, επιμ. Άννα Καφέτση, Αθήνα 1995,

Μιχαήλ Ματιούσιν, «Ο Νέος Ρεαλισμός του Χώρου. Ο καλλιτέχνης μέσα στο πείραμα της τέταρτης διάστασης», στον κατάλογο Άννα Καφέτση (επιστημονική επιμέλεια), Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930. Η Συλλογή Γ. Κωστάκη, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 1995, 207.

Jean – Claude Marcadé, L’ Avant – Garde Russe 1907-1927, Paris 1995.

John E. Bowlt – Nicoletta Misler, Twentieth Century Russian and East European Painting, The Thyssen-Bornemisza collection, Λονδίνο 1993.

Larissa Zhadova, MALEVICH. Suprematism and Revolution in Russian Art 1910-1930, London 1982.

Παρατηρήσεις

Σημειώσεις - Παρατηρήσεις Έργου: Φως και Χρώμα, αρ. 171, σελ. 217.
Δημιουργία - Παρατηρήσεις: Το έργο στους περισσότερους καταλόγους παρουσιάζεται αχρονολόγητο. Στον κατάλογο Φως και Χρώμα δίνεται η χρονολόγηση περ. 1921.
Δημιουργία - Παραπομπές: Φως και Χρώμα, 643.
Bowlt-Misler, 90-94.
Organica, 246.

Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Περιγραφή:Στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ (Κρατικό Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας), λειτουργούσε το Τμήμα Οργανικής Παιδείας με διευθυντή τον Μikhail Matiushin. Εκεί εξεταζόταν ο τρόπος όρασης και αντίληψης των πραγματικών και ζωγραφικών στοιχείων από τον άνθρωπο. Βασικά ζητήματα της έρευνας ήταν η επίδραση του χρώματος σε ουδέτερο περιβάλλον, οι αλλαγές που αυτό προκαλεί στη φόρμα των σχημάτων και η σχέση ήχου και χρώματος, με βασικό άξονα τη διέγερση του νευρικού συστήματος.

Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Παραπομπές: Marcade, L’ Avant-Garde Russe, 345, 349
Περιγραφή - Παραπομπές: Μιχαήλ Ματιούσιν, «Ο Νέος Ρεαλισμός του Χώρου", 207.
Τσατσάια, Matiushin, 53-55.
Γενικό Πλαίσιο Έργου - Παραπομπές: Zhadova, Malevich, 318
Tillberg, Coloured Universe, 73, 75

Κριτική Υποδοχή - Παρατηρήσεις: Τα έργα διευρυμένης όρασης, οι πειραματισμοί, τα θεωρητικά κείμενα και οι αναρίθμητες σπουδές χρώματος δημιούργησαν μια καινούρια σχολή στην επιστήμη του χρώματος η οποία από τη μια συνδύαζε την αντικειμενική όραση του θεατή και από την άλλη μέσα από το διαλογισμό "ζητούσε" από τον πειραματιζόμενο να "διευρύνει" τα όρια και τις δυνατότητές του, ώστε να πετύχει τη σύλληψη του διευρυμένου χώρου, του Νέου Ρεαλισμού του Χώρου όπως τον ονόμαζε ο Ματιούσιν. Τα έργα που προέκυψαν από την παραπάνω θεώρηση προκάλεσαν το ενδιαφέρον θεωρητικών και ζωγράφων μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε τα έργα διευρυμένης όρασης ζητούν από το θεατή να διευρύνει και ο ίδιος τα όριά του για να κατανοήσει το περιεχόμενό τους.
Τίτλοι συναφών έργων: Ksenia Ender, Χωρίς τίτλο (C453), λάδι σε καμβά, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.

QR Code

https://dam.momus.gr/files/qr/qr-13098.png

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Σύμφωνα με τον Ματιούσιν τα εργαστηριακά πειράματα της οργανικής σχολής αποδείκνυαν ότι η ενέργεια της χρωματικότητας ενός αντικειμένου αυξάνει όταν αυτό βρίσκεται σε κίνηση, ενώ σε «κατάσταση ηρεμίας του σώματος το μάτι και η ενέργεια της ευρείας σύλληψης αποκτούν το μέγιστο του χρώματος». Η ευρεία σύλληψη της κίνησής του, των αλλαγών που παρατηρούνται στη χρωματικότητα, τον κορεσμό και τη φωτεινότητα της χροιάς του χρώματος αντικειμένου και η συνειδητή εμπλοκή του ατόμου στην ανάγνωση και καταγραφή αυτών των δεδομένων μπορούσαν να αποτελέσουν, σύμφωνα με τον Ματιούσιν «την αρχή και το θεμέλιο της τέταρτης διάστασης».
Μέσα στο γενικότερο κλίμα των κοινωνικών αλλαγών και πολιτικο-ιδεολογικών αντιθέσεων στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα στη Ρωσία, λειτουργούσαν διάφορα καλλιτεχνικά και τεχνικά εργαστήρια, τα οποία προωθούσαν την ελεύθερη διακίνηση ιδεών και εικαστικών προτάσεων. Η διδασκαλία του Ματιούσιν, δασκάλου της Ξένια Έντερ έγκειται στην απόδοση των οργανισμών με χρώμα και φόρμες. Μαθητές και δάσκαλος πειραματίζονταν καθημερινά στην απόδοση της φύσης μέσα από τακτικά και αυστηρά χρονομετρημένα πειράματα, τα οποία εκτελούνταν με μεγάλη προσοχή και συνέπεια και τα αποτελέσματά τους παρουσιάζονταν προφορικά. Σε περίπτωση μεγάλων αποκλίσεων το πείραμα εκτελούνταν από την αρχή. Έτσι λοιπόν οι μαθητές εξασκούνταν καθημερινά στην παρατήρηση της φύσης και των στοιχείων που την απαρτίζουν.