Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

MMA.CC.523

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Ζωγραφική

en Painting

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

el Μετα-Πρωτοπορία

el Ανθρώπινη φιγούρα

el Αφαίρεση

el Μοντέρνα τέχνη

en Russian Avantgarde

en Post - Avantgarde

en Human figure

en Abstraction

en Modern art

Τίτλος έργου

el Φιγούρα (Σύννεφο)

en Figure (Cloud)

Δημιουργός

el Νικρίτιν, Σολομών (1898-1965)

en Nikritin, Solomon (1898-1965)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

el Αρχές δεκαετίας 1930

en Early 1930s

Ύψος σε εκατοστά

22

Πλάτος σε εκατοστά

32.3

Υλικά

el Λάδι σε χαρτί

en Oil on paper

Τεχνικές

el Ελαιογραφία

en Oil painting

Περιγραφή έργου

el Στη σύνθεση απεικονίζεται σχηματικά αποδοσμένη μορφή που καταλαμβάνει το κέντρο και εκτείνεται στο σύνολο σχεδόν του μήκους της ζωγραφικής επιφάνειας. Η μορφή παρουσιάζεται σε ημι-ξαπλωμένη στάση με ελαφρώς ανασηκωμένο κορμό, σχεδόν σα να ίπταται, και δομείται με βάση τη διαγώνια από κάτω προς τα πάνω κοιλόκυρτη γραμμή και τα μοτίβα της καμπύλης και του κύκλου. Αριστερά από το κεφάλι της μορφής και πάνω από το μέσον της, λευκή χρωματική μάζα αποδίδει πιθανόν πουλί ή σύννεφο, ενώ, στο κάτω της μέρος, η μορφή εφάπτεται με χρωματικό σχηματισμό – ίσως ένα είδος αντανάκλασής της – στις αποχρώσεις του κόκκινου.

en The composition depicts a schematically deconstructed form that occupies the centre and extends over almost the entire length of the painting surface. The figure is shown in a semi-unfolded posture with a slightly raised torso, almost as if it were flying, and is structured on the basis of the diagonal bottom-up abdominal line and the curve and circle motifs. To the left of the figure's head and above its midsection, a white mass of colour probably depicts a bird or a cloud, while at the bottom the figure is touched by a colour formation - perhaps a kind of reflection - in shades of red.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Ο Σολομόν Μπορίσοβιτς Nικρίτιν (Σαλμόν Σολομόν Λεβί) (Τσέρνιγκοφ, Ουκρανία, 23 Δεκεμβρίου 1898 - Μόσχα, 3 Δεκεμβρίου 1965) σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Κιέβου (1909-1914). Τα χρόνια 1914- 1917 υπήρξε μαθητής του Λεονίντ Παστερνάκ στη Μόσχα και του Αλεξάντρ Γιακοβλέφ στην Πετρούπολη. Από το 1918 ως το 1920 σπούδασε στο εργαστήριο της Αλεξάντρα Έξτερ στο Κίεβο, όπου συμμετείχε ενεργά στην οργάνωση του καλλιτεχνικού παραρτήματος της «Εβραϊκής Πολιτιστικής Λίγκας». Συμπλήρωσε την καλλιτεχνική του εκπαίδευση στα Ανώτερα Κρατικά Καλλιτεχνικά και Τεχνικά Εργαστήρια (ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ) της Μόσχας (1920-1922). Το 1921, μαζί με τους Aλεξάντρ Λαμπάς, Σεργκέι Λουτσίσκιν, Κλιμέντ Ρέντκο, Μιχαήλ Πλαξίν και Aλεξάντρ Τίσλερ, ίδρυσε την ομάδα «Προβολισμός» και στη συνέχεια την ομάδα «Ηλεκτροοργανισμός», η οποία διοργάνωσε έκθεση στο Μουσείο Ζωγραφικής Παιδείας της Μόσχας (1922). Κατόπιν τα έργα του παρουσιάστηκαν στην Πρώτη έκθεση ρωσικής τέχνης στην «Γκαλερι βαν Ντίμεν» του Βερολίνου το 1922 και στο Άμστερνταμ το 1923. Το 1922 επίσης σχημάτισε την ομάδα των Προβολιστών με το όνομα «Μέθοδος». Συμμετείχε στην Πρώτη Διαλογική Έκθεση των Ενώσεων Δραστικής Επαναστατικής Τέχνης στη Μόσχα το 1924 και υπέγραψε τη διακήρυξη των Προβολιστών στον κατάλογό της. Το 1931 ήταν μέλος της ομάδας «IΖΟΜΠΡΙΓΚΑΝΤΑ» και από το 1922 εργάστηκε στο Μουσείο Ζωγραφικής Παιδείας, επικεφαλής του Τμήματος Ανάλυσης. Τα χρόνια 1922-1930 δίδαξε στη Σχολή Καλλιτεχνικής Παιδείας του Ριαζάν. Στις δεκαετίες 1930 και 1940 σχεδίασε εσωτερικούς χώρους μουσείων και εκθέσεων και παράλληλα συνέχισε να ζωγραφίζει στο πλαίσιο της θεωρίας του για το διαλεκτικό ρεαλισμό.

en Solomon Borisovich Nikritin (Salmon Solomon Levi) (Chernigov, Ukraine, December 23rd, 1898-Moscow, December 3rd, 1965) attended the School of Fine Arts in Kiev(1909-1914). During the years 1914 - 1917 he was a student of Leonid Pasternak in Moscow and later of Aleksandr Jakovlev in Petrograd. From 1918 till 1920 he studied at the studio of Aleksandra Ekster in Kiev, where he took an active part in the organization of the artistic branch of the “Jewish Cultural League”. He integrated his artistic education at the Higher State Art-Technical Studios (VKHUTEMAS) in Moscow (1920-1922). In 1921, together with Aleksandr Labas, Sergei Luchishkin, Kliment Redko, Mikhail Plaksin and Aleksandr Tyshler he founded the “Projection” group and later the “Electroorganism” group, which held an exhibition at the Museum of Painterly Culture in Moscow (1922). His works were presented at the First Russian Art Exhibition (Berlin, “Galerie van Diemen”, 1922; Amsterdam, 1923). In 1922 he formed the Projectionists group called “Method”. He participated in the First Discussional Exhibition of the Associations of Active Revolutionary Art in Moscow (1924) and signed the Projectionists group declaration in the catalogue. In 1931 he joined the “IZOBRIGADA” group and from 1922 onwards he worked at the Museum of Painterly Culture, head of the Department of Analysis. During the years 1922-1930 he taught at the School of Art Education in Riasan. In the 1930s and 1940s he designed museum and exhibition interiors and continued painting based on his theory of dialectical realism.

Αξία ασφάλισης

16.000

Μονάδα

el Στερλίνες

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

CC-0645/S.Nikritin-/C237-1191

Κωδικός ΥΠΠΟ: 1191, Κωδικός Κωστάκη: C237, Κωδικός Pictura: C150

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

en Greek State purchase by the heirs of the Costakis’ family

Λεπτομέρειες προέλευσης

Αγοράστηκε από τη χήρα του καλλιτέχνη

Βιβλιογραφία

Φωτεινές Σφαίρες Σκοτεινοί σταθμοί, η τέχνη του Solomon Nikritin (1898-1965), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Ιανουάριος – Μάρτιος 2004, Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ, Απρίλιος – Μάιος 2004, Θεσσαλονίκη 2004.

Rudenstine: Russian Avant-Garde Art: The George Costakis Collection, εκδ. Abrams 1981.

Licht und Farbe in der Russischen Avant-Garde. Die Sammlung Costakis aus dem Staatlichen Museum fur Zeitgenossische Kunst Thessaloniki, Martin-Gropius-Bau Βερολίνο 2004-2005, Dumont 2004.

Καφέτση Ι: Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930 Η Συλλογή Γ. Κωστάκη, 6/12/1995-8/4/1996, Υπουργείο Πολιτισμού, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.

Θεσσαλονίκη. Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. Restart, [Κατάλογος ομώνυμης έκθεσης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη 30.06.2018-16.09.2019], Θεσσαλονίκη 2018

Παρατηρήσεις

Τίτλος/ Σημειώσεις - Παρατηρήσεις: Αρχείο "Pictura" και Solomon Nikritin: Φιγούρα (σύννεφο)
Η μικρή παραλλαγή του προτιμούμενου τίτλου είναι της συντάκτριας.

Τίτλος/ Σημειώσεις - Παραπομπές: Αρχείο "Pictura"
Solomon Nikritin, σσ. 469-470, εικ. 291.

Δήλωση δημιουργού: «… Ήθελα να τον κάνω να “ίπταται”. Δεν τον ήθελα στατικό, αλλά σε πλήρη κίνηση…». Solomon Nikritin, 1935. (Δήλωση του καλλιτέχνη για τη μορφή του νέου στο έργο "Το Παλαιό και το Νέο", K. London, Solomon Nikritin, σ. 181).
Δημιουργία - Παραπομπές: Αρχείο "Pictura"
Solomon Nikritin, σσ. 469-470, εικ. 291.

Μετρήσεις - Παραπομπές: Αρχείο "Pictura"
Solomon Nikritin, σσ. 469-470, εικ. 291.

Υλικά και Τεχνικές Περιγραφή: Λάδι σε χαρτί, κολλημένο σε χαρτί
Υλικά και Τεχνικές - Παραπομπές: Αρχείο "Pictura"
Solomon Nikritin, σσ. 469-470, εικ. 291.

Ιστορικό έργου: Ο Nikritin φιλοτέχνησε ένα μεγάλο αριθμό προκαταρκτικών σπουδών και σχεδίων για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" μεταξύ 1930 και 1935 περίπου.
Το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" κρίθηκε και απορρίφθηκε από το Συμβούλιο Τεχνών της Πανρωσικής Ένωσης Καλλιτεχνών, που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα στις 10 Απριλίου 1935. Το συμβούλιο αποτελούσαν ζωγράφοι, ένας ιστορικός της τέχνης και ο διευθυντής της Ένωσης, οι οποίοι, ξεπερνώντας το ρόλο τους, καταδίκασαν εκτός από το έργο και αποκήρυξαν την ίδια την ανθρώπινη και καλλιτεχνική προσωπικότητα του Solomon Nikritin αποκηρύσσοντάς τον εμφατικά (βλ. και Κριτική Υποδοχή). Ο πίνακας απειλήθηκε με καταστροφή και εξαφανίστηκε από τη δημόσια θέα ως το 1976, όταν ο Igor Savitsky διευθυντής του Μουσείου Εικαστικών Τεχνών του Nukus στο Uzbekistan (Ουζμπεκιστάν), τον προμηθεύτηκε για το μουσείο του.

Ιστορικό έργου - Παραπομπές: K. London, Solomon Nikritin, σ. 179-189.
J. Bowlt, Solomon Nikritin, σσ. 161-177.
Γενικό Πλαίσιο Έργου - Παραπομπές: J. Bowlt, Solomon Nikritin, σσ. 161-177.
I.Leites, Solomon Nikritin, σ. 213.

Κριτική Υποδοχή - Παρατηρήσεις: Το Συμβούλιο Τεχνών της Πανρωσικής Ένωσης Καλλιτεχνών, που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα στις 10 Απριλίου 1935, χαρακτήρισε τον πίνακα "Το Παλαιό και το Νέο" «εκ βάθρων παθολογικό, ερωτικό», «απαίσιο», «απαράδεκτο», «συκοφαντία», «ταξική επίθεση εναντίον της σοβιετικής εξουσίας», εικόνα που αηδιάζει όποιον τη βλέπει, ενώ παράλληλα του απέδωσε υφολογική συνάφεια με τους «εκλεκτικούς ιταλούς φασίστες».
Κατά τον J. Bowlt, στην κριτική του για το έργο το 2004, ο πίνακας υπήρξε «το τελευταίο σημαντικό και πειραματικό έργο του Nikritin, προτού στρέψει την προσοχή του στα ακίνδυνα και γαλήνια τοπία της Μόσχας και αργότερα σε θέματα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Κριτική Υποδοχή - Παραπομπές:
J. Bowlt, Solomon Nikritin, σσ. 161-177.
Τίτλοι συναφών έργων: “To Παλαιό και το Νέο” (Savitsky Museum of Fine Arts, Nukus (Uzbekistan)

Προσχέδιο για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (172.78a, Συλλογή Κωστάκη)
Προσχέδιο για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (172.78b, Συλλογή Κωστάκη)
Προσχέδιο για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C340, Συλλογή Κωστάκη)
Ζητιάνος. Μελέτη για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C315, Συλλογή Κωστάκη)
Ζητιάνος. Μελέτη για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C142, Συλλογή Κωστάκη)
Χέρι ζητιάνου. Μελέτη για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C302, Συλλογή Κωστάκη)
Προσχέδιο για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C127, Συλλογή Κωστάκη)
Προσχέδιο για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C224, Συλλογή Κωστάκη)
Προσχέδιο για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C299, Συλλογή Κωστάκη)
Καθιστός άνδρας με υδρόγειο σφαίρα. Μελέτη για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (C162, Συλλογή Κωστάκη)
Πρόσωπο κοριτσιού. Μελέτη για το έργο "Το Παλαιό και το Νέο" (29ab, Συλλογή Κωστάκη)

Περιγραφή σχέσης με συναφή έργα: Τελικό έργο και προσχέδια / Προσχέδια του ίδιου έργου
Το πρώτο έργο και τα υπόλοιπα (μαζί με το παρόν δεκατέσσερα συνολικά στη Συλλογή Κωστάκη ΚΜΣΤ) μαζί με πολυάριθμα άλλα της Πινακοθήκης Tretiakov (δωρεάς Κωστάκη) αποτελούν την τελική εκδοχή και τη σειρά προσχεδίων και μελετών του Nikritin για τον πίνακα “To Παλαιό και το Νέο” του 1935.
Συναφή έργα - Παραπομπές: Solomon Nikritin, σσ. 312-319, εικ. 281- 305.
Ιδιοκτησία/ Ιστορία Συλλογής - Παραπομπές: Rudenstine, σ. 330.

Εκθέσεις/ Ιστορία Δανεισμών - Παραπομπές: Solomon Nikritin, εικ. 291.

QR Code

https://dam.momus.gr/files/qr/qr-13265.png

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Τον Αύγουστο του 1934 πραγματοποιείται το «Πρώτο Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων» που επικυρώνει τη νομιμότητα του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού και κωδικοποιεί τις αρχές του, αποκηρύσσοντας εμφατικά όποιο αισθητικό σύστημα παρεκκλίνει από τους κανόνες του. Στο πλαίσιο αυτό η σύγχρονη δυτική τέχνη απορρίπτεται ως αποτύπωση «σαδιστικών, διεστραμμένων μορφών» και οι υπέρμαχοι του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού όπως ο Gerasimov προβάλλονται ως ισότιμοι των Velasquez και Ingres.
Ένα χρόνο αργότερα, το 1935, το έργο του μετρό της Μόσχας εγκαινιάζεται και τόσο ο τύπος όσο και η κοινή γνώμη της εποχής ασχολείται εντατικά με τους «γεμάτους ζωντάνια και δύναμη ήρωες του μετρό και τις “ομάδες κρούσης” που άνοιγαν τις σήραγγες και τοποθετούσαν τις σιδηροτροχιές». (J. Bowlt, Solomon Nikritin, σ. 173).
Από το 1932 ο Nikritin παρουσιάζει τη θεωρητική τεκμηρίωση των αρχών της τέχνης του Πολυρεαλισμού ως την «έκφραση του συγκεκριμένου σταδίου ανάπτυξης της προλεταριακής τέχνης».