Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

MMA.CC.616

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Έργο ζωγραφικής

en Painting

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

en Russian Avantgarde

el Κυβοφουτουρισμός

en Cubo-Futurism

el Ζωγραφική

en Painting

Τίτλος έργου

el Το εργαστήριο του αεροπόρου

en Aviator's Workroom

Δημιουργός

el Μοργκούνοφ, Αλεξέι

en Morgunov, Aleksei (1884-1935)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

1913

Πιο πρώιμη χρονολογία (από)

1913

Πιο πρόσφατη χρονολογία (έως)

1913

Ύψος σε εκατοστά

50.5

Πλάτος σε εκατοστά

36

Υλικά

el Λάδι και γκουάς σε καμβά

en Oil and gouache on canvas

Τεχνικές

el Τεχνικές ζωγραφικής

en Painting techniques

Περιγραφή έργου

el "Το εργαστήριο του Αεροπόρου" του Μοργκούνοφ είναι ένα ακόμα δείγμα της γονιμότατης κυβιστικής χρονιάς του 1913, και παράλληλα, από θεματική άποψη, της πλούσιας φουτουριστικής εικονοποιίας γύρω από τα μοτίβα αεροπόρου/αεροπλάνου. Από τον ποιητή και πιλότο Καμένσκι που δίνει την ίδια χρονιά σχετική διάλεξη, έως τον Κρουτσόνιχ που εμφανίζει επί σκηνής αεροπόρο στην κυβοφουτουριστική όπερα "Νίκη επί του Ήλιου" και τον Μαλέβιτς που τιτλοφορεί το πρώτο φουτουριστικό του σχέδιο "Ταυτόχρονος θάνατος ενός άντρα σε αεροπλάνο και σιδηρόδρομο", ζωγράφοι και ποιητές όχι μόνο γοητεύονται από τις τεχνικές κατακτήσεις της εποχής τους, από την ταχύτητα και την κίνηση, αλλά αντλούν σύμβολα για να εκφράσουν μια ασυγκράτητη ορμή προς έναν καινούριο κόσμο. Ο Μοργκούνοφ στο έργο της Συλλογής Κωστάκη αιωρείται ακριβώς ανάμεσα στην έλξη από το ίδιο το θέμα και την εικαστική αποδέσμευση από αυτό. Από τη μια εγγράφει με φανερό -παραστατικό- τρόπο τους δείκτες του αντικειμένου αναφοράς (αεροπλάνο, φιγούρες πιλότου κ.ά.). Από την άλλη μεριά η "άλογη" παράθεση ετερογενών ή αμφίσημων αντικειμένων, χρωματικών επιπέδων και λέξεων κατά την τεχνική των επικαλύψεων του κυβιστικού κολάζ, αρνείται τη συμμόρφωση στα κελεύσματα της αληθοφανούς απεικόνισης. Αιτία της αιώρησης αυτής του έργου είναι η άτολμη ακόμη και επιφανειακή οπωσδήποτε οικειοποίηση των κυβιστικών αρχών.

en "Aviator's Workroom" is another example of the fertile cubist year of 1913, and at the same time, thematically, of the rich futuristic imagery surrounding aviator/airplane motifs. From the poet and pilot Kamensky who gives a related lecture in the same year, to Krutsonich who portrays an aviator on stage in the cubo-futurist opera "Victory over the Sun" and Malevich who titles his first futuristic project "Simultaneous death of a man in an airplane and a railway", painters and poets are not only fascinated by the technical achievements of their time, by speed and movement, but draw on symbols to express an unrestrained drive towards a new world. Morgunov in the work of the Costakis Collection hovers exactly between the attraction of the subject itself and the visual detachment from it. On the one hand, it records in an obvious - demonstrative - way the indicators of the reference object (airplane, pilot figures, etc.). On the other hand, the "horsey" juxtaposition of heterogeneous or ambiguous objects, color levels and words in the technique of cubist collage overlays, refuses to comply with the demands of realistic depiction. The reason for the suspension of this work is the bold and certainly superficial appropriation of Cubist principles.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Στις αρχές της δεκαετίας του 1900 ο Aλεξέι Aλεξέγιεβιτς Mοργκουνόφ (Μόσχα, 9 Οκτωβρίου 1884 - Μόσχα, 15 Φεβρουαρίου 1935) σπούδασε στο Καλλιτεχνικό και Τεχνικό Ινστιτούτο Στρόγκανοφ της Μόσχας και στα ιδιωτικά εργαστήρια των Σεργκέι Iβανόφ και Kονσταντίν Κορόβιν. Διατηρούσε σχέσεις με τον κύκλο του Κονσταντίν Κραχτ. Από το 1904 ως το 1910 εξέθετε στην «Ένωση Καλλιτεχνών της Μόσχας», όπου συνάντησε τον Mαλέβιτς και τον Κλιούν. Το 1909-1910 ταξίδεψε στην Ευρώπη (Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία και Γαλλία) και εξοικειώθηκε ιδιαίτερα με το έργο των Mονέ, Κουρμπέ και Σεζάν. Επέστρεψε στη Μόσχα το 1910, συνδέθηκε με την ομάδα «Βαλές-Καρό» και συμμετείχε σε εκθέσεις της (1910, 1913, 1914). Πήρε μέρος επίσης στην έκθεση Ουρά Γαϊδάρου (Μόσχα, 1912), εξέθεσε με την ομάδα «Ο Κόσμος της Τέχνης» (Μόσχα, Πετρούπολη, 1911-1912) και συμμετείχε στις εκθέσεις της «Ένωσης Νεολαίας» (Πετρούπολη, 1911,1912,1913-14). Το διάστημα 1913-1914 δούλεψε μαζί με τον Μαλέβιτς στην ανάπτυξη του προ-ντανταϊστικού αλογισμού στη ζωγραφική. Έργα του παρουσιάστηκαν στην Πρώτη Φουτουριστική Έκθεση Ζωγραφικής: Τραμ V (Πετρούπολη, 1915) και στην έκθεση Το Μαγαζί (Μόσχα, 1916). Τα χρόνια 1918-1920 δίδαξε ζωγραφική στα Ελεύθερα Κρατικά Καλλιτεχνικά Εργαστήρια (ΣΒΟΜΑΣ) της Μόσχας. Το 1918 συνεργάστηκε με την εφημερίδα Αναρχία και ήταν μέλος του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών του Λαϊκού Κομισαριάτου Διαφώτισης (IZO ΝΑΡΚΟΜΠΡΟΣ), που διηύθυνε ο Βλαντιμίρ Tάτλιν. Το 1919 ήταν μέλος του ονομαζόμενου Διεθνούς Γραφείου και εξέθεσε στην Πέμπτη Κρατική Έκθεση: Από τον Ιμπρεσιονισμό στη Μη-Αντικειμενική Τέχνη. Συμμετείχε στην ομάδα «Αντικειμενική Ανάλυση» στο Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας (IΝΧΟΥΚ) και τα χρόνια 1927-1930 ήταν μέλος της «Εταιρείας Καλλιτεχνών της Μόσχας». Στα τελευταία χρόνια της ζωής του η ζωγραφική του κινείται στο πλαίσιο του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

en Aleksei Alekseevich Morgunov (Moscow,October 9th, 1884- Moscow, February 15th, 1935) in the early 1900s, studied at the Stroganov Art and Industry Institute in Moscow as well as at the studios of Sergei Ivanov and Konstantin Korovin. He was associated with Konstantin Kracht’s circle. From 1904 to 1910 he exhibited at the “Moscow Association of Artists”, where he met Malevich and Kliun. During the years 1909-1910 he traveled around Europe (Germany, Austria, Italy, France) and became familiar with the work of Monet, Courbet, and Cézanne. In 1910 he returned to Moscow, he joined the “Jack of Diamonds” group and participated in their exhibitions (1910, 1913, 1914). In addition, he participated in the Donkey’s Tail exhibition (Moscow, 1912), he exhibited together with the “World of Art” group (Moscow, St.Petersburg, 1911-1912) and participated in the exhibitions of the “Union of Youth” (St. Petersburg, 1911, 1912, 1913-1914). During the years 1913-1914 he worked with Malevich to develop “alogism-pro-dadaism” in painting. His works were presented at the First Futurist Exhibition of Paintings: Tramway V (Petrograd, 1915) and at the exhibition The Store (Moscow, 1916). From 1918 up to 1920 he taught painting at the Free State Art Studios (SVOMAS) in Moscow. In 1918 he joined the newspaper Anarchy and he became a member of The Visual Arts Department of People’s Commissariat for Enlightenment (IZO NARKOMPROS), headed by Vladimir Tatlin. In 1919 he became member of the so-called International Office and he exhibited at the Fifth State Exhibition: From Impressionism to Non-objective Art in Moscow. He entered the “Objective Analysis” group at the Institute of Artistic Culture (INKHUK) in Moscow, and from 1927 to 1930 he was a member of the Society of Moscow Artists. During the last years of his life his painting moved within the framework of Socialist Realism.

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

CC-0512/A.Morgunov-/159.78-226

Κωδικός ΥΠΠΟ: 226

Κωδικός Κωστάκη: 159.78,

Κωδικός Pictura: C221

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

en Greek State purchase by the heirs of the Costakis family

Λεπτομέρειες προέλευσης

Αγοράστηκε από την κόρη του καλλιτέχνη

Βιβλιογραφία

Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930. Η Συλλογή Κωστάκη, Γενική Επιμέλεια Άννα Καφέτση, Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 1995.

Russian Avant-Garde. The George Costakis Collection. Angelica Zander Rudenstine (general editor), New York 1981, εικ. 685, σελ. 326.

Παρατηρήσεις

Σημειώσεις - Παραπομπές Έργου: Καφέτση εικ. 32, σελ. 141.
Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Περιγραφή:Περισσότερο από το συγκερασμό στοιχείων του γαλλικού κυβισμού και του ιταλικού φουτουρισμού, ο ρωσικός κυβοφουτουρισμός αποτελεί μία ιδιότυπη γηγενή εξέλιξη. Οι ρώσοι καλλιτέχνες Ποπόβα, Μοργκουνόφ, Λεντούλοφ, Κλιουν, Ουνταλτσόβα, Έξτερ, Ροζάνοβα κ.α. κατά την περίοδο 1912 –1916 αντλούν στοιχεία από το γαλλικό κυβισμό (κατατεμαχισμός της μορφής, ταυτόχρονη θέαση του αντικειμένου από διαφορετικές οπτικές γωνίες, γεωμετρικοποίηση και στατικότητα της φόρμας) και προσδίδουν στις ζωγραφικές συνθέσεις τους μια έντονη κίνηση απεικονίζοντας ταυτόχρονα διαδοχικές στιγμές, χαρακτηριστικό του ιταλικού φουτουρισμού. Ο «ρωσικός φουτουρισμός» ή «κυβοφουτουρισμός» δεν αναφέρεται μόνο στη ζωγραφική αλλά και στην ποίηση. Οι ποιητές Μπουρλιούκ, Μαγιακόφσκι, Χλέμπνικοφ και Κρουτσόνιχ εξέδωσαν το 1912 το μανιφέστο τους «Χαστούκι στο γούστο του κοινού» και μ’ αυτό τον τρόπο δηλώνουν την πλήρη ρήξη τους με τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης και την παραδοσιακή αισθητική. Το 1912 δημιουργούνται η πρωτοποριακή ομάδα «Ένωση Νεολαίας» και η φουτουριστική ομάδα «Υλαία» που διοργανώνουν εκθέσεις και συζητήσεις μέσα σε μία ατμόσφαιρα πρόκλησης και ανατροπής των συμβάσεων, θεατρικές παραστάσεις και ποιητικές βραδιές στις οποίες απαγγέλλουν στίχους με ζωγραφισμένα τα πρόσωπά τους. Τα φουτουριστικά βιβλία, ένα μεγάλο κεφάλαιο της «ρωσικής πρωτοπορίας» εκδίδονται με κυβιστική και πριμιτιβιστική εικονογράφηση, με τυπογραφικούς πειραματισμούς και χρήση «υπέρλογης» ποιητικής γλώσσας, γεγονός που αποτελεί ένα ακόμη δείγμα των προθέσεων των καλλιτεχνών της πρωτοπορίας για σύνθεση των τεχνών και ριζική αναμόρφωση των κωδικών αναπαράστασης και επικοινωνίας με το κοινό τους.
Περιγραφή - Παραπομπές: Καφέτση, 452.
Τίτλοι συναφών έργων: Aleksei Morgunov, Όρθια Φιγούρα (158.78), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ιδιοκτησία/ Ιστορία Συλλογής - Παραπομπές: Καφέτση, 452.

QR Code

https://dam.momus.gr/files/qr/qr-13431.png

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Η ιστορία των καλλιτεχνικών κινημάτων της «ρωσικής πρωτοπορίας» οριοθετείται κατά προσέγγιση στα χρόνια ανάμεσα στο 1910 και το 1930. Στα χρόνια αυτά μεσολαβεί η επανάσταση του Οκτωβρίου 1917 και η αλλαγή του πολιτικού συστήματος στη Ρωσία. Από τις αρχές του 20ου αιώνα στη Ρωσία διαμορφώθηκαν ορισμένες προϋποθέσεις υλικές, κοινωνικές και αισθητικές που κατέστησαν εύφορο το έδαφος για τη δημιουργία και ανάπτυξη πειραματικών καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Οι υλικές προϋποθέσεις αφορούσαν τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα (τηλέφωνο, τηλέγραφος, κινηματογράφος, αεροπλάνο κ.α.), τον εξηλεκτρισμό, την εκβιομηχάνιση, τον νέο αστικό χωροταξικό σχεδιασμό. Οι κοινωνικές προϋποθέσεις αφορούσαν την δηλωμένη από το 1905 λαϊκή επιθυμία για κοινωνικές αλλαγές λόγω της ανυπαρξίας εργατικού δικαίου και της συνεχιζόμενης φεουδαρχικής κατάστασης στην αγροτική οικονομία. Η κοινωνική δυσαρέσκεια εξαπλώθηκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα μετά την ήττα της Ρωσίας στον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1905 και κυρίως μετά την μεγάλη οικονομική και διοικητική κρίση που ξέσπασε λόγω του ανοιχτού μετώπου στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η παρακμή στην οποία είχε οδηγηθεί η παλαιότερη τέχνη σε συνδυασμό με την επαναστατική νοοτροπία που είχε καταλάβει τα ρωσικά κοινωνικά στρώματα οδήγησαν στην αναζήτηση νέων μορφών τέχνης, συχνά μέσα από τη λαϊκή παράδοση, την αγιογραφία, την παιδική ζωγραφιά. Η επικράτηση της μορφής έναντι του περιεχομένου έγινε βασική αρχή των νέων πειραματισμών, εκδηλώθηκε θεωρητικά με τον φορμαλισμό και οδήγησε στην άνθηση όλων των τεχνών. Εκτός από τις εικαστικές τέχνες, μιλούμε για πρωτοπορία στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την λογοτεχνία, τη μουσική. Συναντούμε επίσης την εφαρμογή της κάθε μορφής ριζοσπαστικής καλλιτεχνικής έκφρασης στην καθημερινή ζωή. Οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας σχεδίαζαν θεατρικά κοστούμια και σκηνικά, εξέδρες για λαϊκές συγκεντρώσεις, υφάσματα και στολές εργασίας, οικιακά σκεύη, είδη καθημερινής χρήσης, με σκοπό να φέρουν την τέχνη στη ζωή, να καταργήσουν τις αστικές διακρίσεις. Μετά το 1917 ιδρύθηκαν νέοι θεσμοί και ιδρύματα που υποστήριζαν την τέχνη της πρωτοπορίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 άρχισε να σκληραίνει σταδιακά η στάση του καθεστώτος απέναντι στα κινήματα και τους εκπροσώπους της πρωτοπορίας, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική επιβολή το 1934 του δόγματος του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» και την καταδίκη της πρωτοποριακής τέχνης από το σταλινισμό, μία καταδίκη που συνδέθηκε στις περισσότερες περιπτώσεις με προσωπικές διώξεις εναντίον των καλλιτεχνών και με απαγόρευση έκθεσης των έργων τους.