Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

MMA.CC.725

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Έργο χαρακτικής

en Engraving

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

el Κονστρουκτιβισμός

el Μοντέρνα τέχνη

en Russian Avantgarde

en Constructivism

en Modern art

Τίτλος έργου

el Προυν 1c

en Proun 1c

Δημιουργός

el Λισίτσκι, Ελ (Λισίτσκι Λάζαρ) (1890-1941)

en Lissitzky, El (Lisitsky, Lazar) (1890-1941)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

en No date

el Αχρονολόγητο

Ύψος σε εκατοστά

36

Πλάτος σε εκατοστά

45.4

Υλικά

el Λιθογραφία

en Lithography

Περιγραφή έργου

el Ένας από τους καλλιτέχνες που προπαγάνδισαν με επιμονή τις αρχές του Σουπρεματισμού και του Κονστρουκτιβισμού στη Ρωσία και τη Δυτική Ευρώπη ήταν ο Λισίτσκι. Με αφετηρία το Μαλέβιτς άρχισε να ζωγραφίζει το 1919 τη σειρά Proun (συντομογραφία ρωσικών λέξεων που σημαίνουν νέα αντικείμενα τέχνης), παιχνίδια αρχιτεκτονικής φαντασίας με στερεομετρικά στοιχεία ανάμεσα στη ζωγραφική και τη διακόσμηση, που έδειχναν μια μέθοδο εργασίας εντελώς εναρμονισμένη με τα μοντέρνα τεχνολογικά μέσα. Διαφοροποιήθηκε από το Σουπρεματισμό κυρίως με την απόπειρά του να συγκεκριμενοποιήσει την ψευδαίσθηση του χώρου, που υποβάλλεται με άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο λανθάνοντα τρόπο σε έργα του Μαλέβιτς.
«Το ενεργητικό επίτευγμα της τέχνης», έλεγε ο Λισίτσκι, «είναι να μεταβάλλει το κενό σε μια οργανωμένη ενότητα που μπορούν να συλλάβουν οι αισθήσεις μας… Ο χώρος δεν υπάρχει μόνο για τα μάτια, δεν είναι πίνακας• θέλουμε να ζήσουμε μέσα σ’ αυτόν». Τους πίνακες Πρόουν εξάλλου τους χαρακτήρισε ο ίδιος «μεταβατικό σταθμό από τη ζωγραφική στην αρχιτεκτονική». Κονστρουκτιβισμός.

en One of the artists who persistently propagated the principles of Suprematism and Constructivism in Russia and Western Europe was Lissitzky. Starting with Malevich, he began painting in 1919 the Proun series (short for Russian words meaning new art objects), architectural fantasy games with stereometric elements between painting and decoration, showing a working method completely attuned to modern technological means. It differed from Suprematism mainly in its attempt to concretize the illusion of space, which is presented in a sometimes less and sometimes more latent way in Malevich's works.
"The active achievement of art," said Lissitzky, "is to transform the void into an organized unity that our senses can grasp... Space is not just for the eyes, it is not a painting; we want to live in it ». Moreover, he himself characterized the Proun paintings as a "transitional station from painting to architecture". Constructivism.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Ο Λάζαρ Mάρκοβιτς Λισίτσκι (Eλ Λισίτσκι) (Πόλτσινοκ, περιοχή Έλνια, επαρχία Σμολένσκ, 22 Νοεμβρίου 1890 - Μόσχα, 30 Δεκεμβρίου 1941) σπούδασε στη Γερμανία, στο Τεχνικό Σχολείο του Ντάρμσταντ (1909-1914). Τα καλοκαίρια αυτών των ετών ταξίδεψε στη Γαλλία, την Ιταλία και το Βέλγιο. Το 1914 επέστρεψε στη Ρωσία και το 1916 πήρε πτυχίο μηχανικού και αρχιτέκτονα από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Ρίγα. Το 1916 άρχισε να εργάζεται στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Μπορίς Βελικόφκσι και τα χρόνια 1917-1924 εικονογράφησε εβραϊκά βιβλία. Το 1919 τον κάλεσε ο Μάρκ Σαγκάλ, διευθυντής στη Σχολή Καλών Τεχνών του Βιτέμπσκ, και έγινε καθηγητής αρχιτεκτονικής και γραφικών τεχνών. Στη φιλοσοφική σύγκρουση που ανέκυψε στη Σχολή το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς ο Λισίτσκι διαφώνησε με τον Σαγκάλ και πήρε το μέρος του Mαλέβιτς. Κάτω από την επίδρασή του άρχισε να δουλεύει σε ένα σουπρεματιστικό στυλ. Το χειμώνα του 1919-1920 ζωγράφισε το πρώτο του Πρόουν. Ήταν μέλος της ομάδας «Ουνόβις» («Επιβεβαιωτές της Νέας Τέχνης»). Τον Οκτώβριο του 1920 πήγε στη Μόσχα, όπου συνδέθηκε με το Διεθνές Γραφείο του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών του Λαϊκού Κομισαριάτου Διαφώτισης (IZO ΝΑΡΚΟΜΠΡΟΣ) και τα Ανώτερα Κρατικά Καλλιτεχνικά και Τεχνικά Εργαστήρια (ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ). Στα τέλη του 1921 πήγε στο Βερολίνο, όπου άρχισε να εκδίδει, μαζί με τον Ιλιά Έρενμπουργκ, το περιοδικό Vesh/ Gegenstand/ Object (Αντικείμενο) και στη συνέχεια εξέδωσε το βιβλίο του Για δύο τετράγωνα, έτοιμο ήδη για έκδοση από το 1920 στο Βίτεμπσκ. Συμμετείχε επίσης στην οργάνωση και στην πραγματοποίηση της Πρώτης Έκθεσης Ρωσικής Τέχνης στην «Γκαλερί βαν Ντίμεν» στο Βερολίνο (1922) και στο Άμστερνταμ (1923), και δημιούργησε τον χώρο Πρόουν για τη Μεγάλη Καλλιτεχνική Έκθεση του Βερολίνου (1923). Την ίδια χρονιά σχεδίασε το βιβλίο του Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι Για τη φωνή και ένα πορτφόλιο με μηχανικές φιγούρες για την όπερα Νίκη επί του Ηλίου των Aλεξέι Κρουτσόνιχ και Μιχαήλ Ματιούσιν. Επίσης τυπώθηκαν σε πορτφόλιο έξι λιθογραφίες με Πρόουν. Το 1925 κυκλοφόρησε το βιβλίο Οι –ισμοί της τέχνης, σε συνεργασία με τον Χάνς Aρπ, και την ίδια χρονιά σχεδίασε οριζόντιους ουρανοξύστες για τη Μόσχα, όπου είχε επιστρέψει τον Ιούνιο. Τα χρόνια 1925-1930 δίδαξε στο Εργαστήριο Ξύλου και Μετάλλου στα ΒΧΟΥΤΕΜΑΣ της Μόσχας. Το 1926 δημιούργησε το Χώρο του Αφηρημένου για τη Διεθνή Έκθεση του Ανόβερο. Το 1928 τοποθετήθηκε επικεφαλής των καλλιτεχνών για το σοβιετικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση Τύπου της Κολωνίας. Το 1929 σχεδίασε και διηύθυνε το σοβιετικό περίπτερο της έκθεσης Φιλμ και Φωτογραφία της Στουτγάρδης και το 1930 το σοβιετικό περίπτερο για τη Διεθνή Έκθεση Γούνας της Λειψίας. Θεωρούσε το σχεδιασμό εκθέσεων ως μια νέα μορφή συνθετικής τέχνης. Το 1928-1929 φιλοτέχνησε τα σκηνικά για το έργο του Σεργκέι Τρετιακόφ Θέλω ένα παιδί και το 1930 εξέδωσε την πραγματεία του για τη μοντέρνα αρχιτεκτονική (Ρωσία: Αρχιτεκτονική ή Μια Παγκόσμια Επανάσταση). Στη δεκαετία του 1930 συνέχισε να εργάζεται ως σχεδιαστής βιβλίων και εκθέσεων. Από το 1932 ήταν μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού Η οικοδόμηση της ΕΣΣΔ . Υπέφερε από φυματίωση και νοσηλεύτηκε σε σανατόρια στην Ελβετία και τη Ρωσία.

en Lazar Markovich Lissitzky (El Lissitzky) (Polchinok, Elnia district, Smolensk Province, November 22nd, 1890; Moscow, December 30th, 1941) studied at the Technical School in Darmstadt (Germany, 1909-1914). He traveled to France, Italy and Belgium. After returning to Russia (1914), he studied engineering and architecture at the Riga Technical University (1914-1916) and started working at Boris Velikovsky’s architectural studio. From 1917 to 1924 he illustrated Jewish books. In 1919 he was books. In 1919 he was invited by Marc Chagall, director of the School of Fine Arts in Vitebsk, to teach graphics and architecture. In the philosophical conflict that arose at the school that autumn, Lissitzky disagreed with Chagall and took Malevich’s part; under his influence, he began working in a Suprematist manner. In the winter of 1919/1920 he created his first Proun. He became a member of the “Unovis” (“Affirmers of the New Art”). In October 1920 he moved in Moscow, contacted with the International Bureau of The Visual Arts Department of the People’s Commissariat for Enlightenment (IZO NARKOMPROS) and with the Higher State Art-Technical Studios (VKHUTEMAS). In the end of 1921 he moved in Berlin, where he started to publish together with Ilia Ehrenburg the journal Veshch/Gegenstand/Objet. He published his book About two squares, which he had prepared for press already since 1920 in Vitebsk. He also participated in the preparation of the First Russian Art Exhibition in the “Galerie van Diemen” in Berlin (1922) and in Amsterdam (1923) and he created his Proun Room for the Great Berlin Art Exhibition (1923). In 1923 he designed Vladimir Maiakovskii’s book For the Voice, and published a portfolio of mechanical figures for Aleksei Kruchenykh’s and Mikhail Matiushin’s opera Victory over the Sun and six proun lithographs. In 1925 he published The -Isms of art, in a collaboration with Hans Arp. After his return to Moscow the same year, he designed horizontal skyscrapers. He taught at the Department of wood and metalwork at the VKHUTEMAS in Moscow (1925-1930). In 1926 he created The Room of Abstracts for the International Art Exhibition in Hannover. In 1928 he was appointed chief designer to the Soviet Pavilion at the Pressa exhibition in Cologne. In 1929 he designed the installations of the Soviet Stand at the Film and Foto Exhibition in Stuttgart and of the Soviet Pavilion at the International Fur Exhibition in Leipzig (1930). He regarded the design of exhibitions as a new artistic synthesis. In 1928-1929 he designed sets for Sergei Tretiakov’s play I want a child. In 1930 he published his treatise on modern architecture (Russia: Architecture or a World Revolution). Throughout 1930s he continued working as a book and exhibition designer. From 1932 onwards he was a permanent collaborator of the journal USSR in Construction. He suffered from tuberculosis and spent time in sanatoriums in Switzerland and Russia.

Αξία ασφάλισης

4.000

Μονάδα

el Στερλίνες

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

CC-0477/E.Lissitzky-/C533-685

Κωδικός ΥΠΠΟ: 685, Κωδικός Κωστάκη: C533, Κωδικός Pictura: C908

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

en Greek State purchase by the heirs of the Costakis’ family

Βιβλιογραφία

Θεσσαλονίκη. Συλλογή Γιώργου Κωστάκη. Restart, Θεσσαλονίκη 2018, (κατάλογος έκθεσης)

Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930. Η Συλλογή Κωστάκη, Γενική Επιμέλεια Άννα Καφέτση, Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 1995.

Russian Avant-Garde. The George Costakis Collection. Angelica Zander Rudenstine (general editor), New York 1981, αρ. 453, σελ. 244.

Παρατηρήσεις

Σημειώσεις - Παραπομπές Έργου: Abrams εικ. 453, σελ. 244.
Δημιουργία - Παραπομπές: Καφέτση, 677.
Περιγραφή - Παραπομπές: Χαραλαμπίδης, 165.
Τίτλοι συναφών έργων: Ελ Λισίτσκι, Πρόουν (438.80), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ελ Λισίτσκι, Πρόουν (439.80), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ελ Λισίτσκι, Πρόουν (C518), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ελ Λισίτσκι, Πρόουν (146.78), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ιδιοκτησία/ Ιστορία Συλλογής - Παραπομπές: Abrams, 244.

QR Code

https://dam.momus.gr/files/qr/qr-13652.png

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Η ιστορία των καλλιτεχνικών κινημάτων της «ρωσικής πρωτοπορίας» οριοθετείται κατά προσέγγιση στα χρόνια ανάμεσα στο 1910 και το 1930. Στα χρόνια αυτά μεσολαβεί η επανάσταση του Οκτωβρίου 1917 και η αλλαγή του πολιτικού συστήματος στη Ρωσία. Από τις αρχές του 20ου αιώνα στη Ρωσία διαμορφώθηκαν ορισμένες προϋποθέσεις υλικές, κοινωνικές και αισθητικές που κατέστησαν εύφορο το έδαφος για τη δημιουργία και ανάπτυξη πειραματικών καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. Οι υλικές προϋποθέσεις αφορούσαν τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα (τηλέφωνο, τηλέγραφος, κινηματογράφος, αεροπλάνο κ.α.), τον εξηλεκτρισμό, την εκβιομηχάνιση, τον νέο αστικό χωροταξικό σχεδιασμό. Οι κοινωνικές προϋποθέσεις αφορούσαν την δηλωμένη από το 1905 λαϊκή επιθυμία για κοινωνικές αλλαγές λόγω της ανυπαρξίας εργατικού δικαίου και της συνεχιζόμενης φεουδαρχικής κατάστασης στην αγροτική οικονομία. Η κοινωνική δυσαρέσκεια εξαπλώθηκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα μετά την ήττα της Ρωσίας στον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1905 και κυρίως μετά την μεγάλη οικονομική και διοικητική κρίση που ξέσπασε λόγω του ανοιχτού μετώπου στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η παρακμή στην οποία είχε οδηγηθεί η παλαιότερη τέχνη σε συνδυασμό με την επαναστατική νοοτροπία που είχε καταλάβει τα ρωσικά κοινωνικά στρώματα οδήγησαν στην αναζήτηση νέων μορφών τέχνης, συχνά μέσα από τη λαϊκή παράδοση, την αγιογραφία, την παιδική ζωγραφιά. Η επικράτηση της μορφής έναντι του περιεχομένου έγινε βασική αρχή των νέων πειραματισμών, εκδηλώθηκε θεωρητικά με τον φορμαλισμό και οδήγησε στην άνθηση όλων των τεχνών. Εκτός από τις εικαστικές τέχνες, μιλούμε για πρωτοπορία στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την λογοτεχνία, τη μουσική. Συναντούμε επίσης την εφαρμογή της κάθε μορφής ριζοσπαστικής καλλιτεχνικής έκφρασης στην καθημερινή ζωή. Οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας σχεδίαζαν θεατρικά κοστούμια και σκηνικά, εξέδρες για λαϊκές συγκεντρώσεις, υφάσματα και στολές εργασίας, οικιακά σκεύη, είδη καθημερινής χρήσης, με σκοπό να φέρουν την τέχνη στη ζωή, να καταργήσουν τις αστικές διακρίσεις. Μετά το 1917 ιδρύθηκαν νέοι θεσμοί και ιδρύματα που υποστήριζαν την τέχνη της πρωτοπορίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 άρχισε να σκληραίνει σταδιακά η στάση του καθεστώτος απέναντι στα κινήματα και τους εκπροσώπους της πρωτοπορίας, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική επιβολή το 1934 του δόγματος του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» και την καταδίκη της πρωτοποριακής τέχνης από το σταλινισμό, μία καταδίκη που συνδέθηκε στις περισσότερες περιπτώσεις με προσωπικές διώξεις εναντίον των καλλιτεχνών και με απαγόρευση έκθεσης των έργων τους.