Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

CC-0051/K.Ender-/31.78-192

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Έργο ζωγραφικής

en Painting

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

el Οργανική Παιδεία

el Μοντέρνα τέχνη

en Russian Avantgarde

en Organic art

en Modern art

Τίτλος έργου

el Λίμνη (Tarkhovka)

en Lake (Tarkhovka)

Δημιουργός

el Έντερ, Ξένια (1895-1955)

en Ender, Ksenia (1895-1955)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

1925

Πιο πρώιμη χρονολογία (από)

1925

Πιο πρόσφατη χρονολογία (έως)

1925

Ύψος σε εκατοστά

24.4

Πλάτος σε εκατοστά

27.8

Υλικά

el Ακουαρέλα σε χαρτί

en Watercolor on paper

Τεχνικές

el Υδατογραφία

en Watercolor painting

Περιγραφή έργου

el Στο εργαστήριο του ΓΚΙΝΧΟΥΚ πειραματίζονταν όχι με την πιστή αναπαραγωγή της φύσης, αλλά σκόπευαν στην κατανόηση των σχημάτων, των χρωμάτων, του όγκου και του βάθους των στοιχείων που τη συνθέτουν σε σχέση πάντοτε με το χώρο. Οι μαθητές εκτελούσαν τα πειράματα με μεγάλο ζήλο και παρουσίαζαν τα αποτελέσματα στο δάσκαλο.
Οι πίνακες της Ξένιας Έντερ που παρουσιάζουν διάφορα τοπία είναι plein air. Παρουσιάζουν οριζόντιες και καθετες εικόνες των τοπίων που παρατηρούσε η καλλιτέχνιδα με το σύστημα της «διευρυμένης όρασης» του Ματιούσιν. Τα χρώματα και οι μορφές όλων των φυσικών αντικειμένων (δέντρα, θάμνοι, αγροί, λίμνες κ.ά.) αλληλενεργούν και δημιουργούν έναν πολύχρωμο ρυθμό σε όλη την επιφάνεια. Τα ξεχωριστά αντικείμενα,που διακρίνονται στη συνήθη προοπτική, εξαφανίζονται και βλέπουμε το φως και το χρώμα που χαρακτηρίζουν ένα τοπίο, την εικόνα της φύσης, αυτό που αποκαλούσε ο Ματιούσιν «Νέο Ρεαλισμό του Χώρου». Η εικόνα της Λίμνης στους χαρακτηριστικούς πίνακές της επηρεάζεται από το χρόνο και την εποχή της παρατήρησης. Τα πρόσθετα χρώματα, που συνδέουν τα κύρια, δεν είναι ζωηρά, αλλά εντείνουν τη φωτεινότητα και καθαρότητα των κύριων. Η Ξένια Έντερ έχει μια τάση για τον γεωμετρισμό και συχνά τα τοπία της μετατρέπονται σε μωσαϊκά πολύχρωμων σχημάτων.

en In GINHOOK's laboratory they experimented not with the faithful reproduction of nature, but aimed at understanding the shapes, colours, volume and depth of the elements that make it up, always in relation to space. The pupils carried out the experiments with great zeal and presented the results to the teacher.
Xenia Ender's paintings depicting various landscapes are plein air. They present horizontal and vertical images of landscapes observed by the artist using Matoushin's system of "expanded vision". The colors and shapes of all the natural objects (trees, bushes, fields, lakes, etc.) interact and create a colorful rhythm across the surface. The separate objects,distinguishable in the usual perspective, disappear and we see the light and colour that characterise a landscape, the image of nature, what Matoushin called the "New Realism of Space". The image of the lake in her characteristic paintings is influenced by the time and season of observation. The additional colours, which link the main ones, are not vivid, but intensify the brightness and clarity of the main ones. Xenia Ender has a penchant for geometricism and her landscapes often become mosaics of colorful shapes.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Η Ksenia Vladimirovna Ender γεννήθηκε το 1895 στο Σλούτσκ. Οικογένεια καλλιτεχνών, αδερφή των Boris, Yurii και Maria Ender, ήταν όλοι ενεργά αναμεμιγμένοι με τα εικαστικά, την ποίηση, τη μουσική και το θέατρο. Σπούδασε στα Εργαστήρια Ρεαλισμού του Χώρου των Κρατικών Ελεύθερων Καλλιτεχνικών Εργαστηρίων (Svomas) της Πετρούπολης (1918-1922) με δάσκαλο τον Mikhail Matiushin. Την περίοδο 1920-1922 έλαβε μέρος σε εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν από φίλους και μαθητές του Matiushin προς τιμήν της Elena Guro. Από το 1923 έως το 1926 εργάστηκε στο Τμήμα Οργανικής Παιδείας του Κρατικού Ινστιτούτου Καλλιτεχνικής Παιδείας, πήρε ενεργό μέρος σε χωρικούς και χρωματικούς πειραματισμούς στον κύκλο του Mikhail Matiushin και στη συνέχεια εργάστηκε στο Ινστιτούτο Διακοσμήσεων (1925-1927). Το 1923 συμμετείχε στην Έκθεση ζωγραφικής όλων των τάσεων καλλιτεχνών της Πετρούπολης και το 1924 στην 14η Μπιενάλε της Βενετίας. Πέθανε στο Λένινγκραντ το 1955.

en Ksenia Vladimirovna Ender was born in 1895 in Slutsk. A family of artists, sister of Boris, Yurii and Maria Ender, they were all actively involved in visual arts, poetry, music and theatre. She studied at the Realism Workshops of the State Free Artistic Workshops (Svomas) in Petrograd (1918-1922) under Mikhail Matiushin. In 1920-1922 she took part in events held by Matiushin's friends and students in honour of Elena Guro. From 1923 to 1926 she worked in the Department of Organic Education of the State Institute of Artistic Education, took an active part in spatial and colour experiments in Mikhail Matiushin's circle and then worked at the Institute of Decorations (1925-1927). In 1923 she participated in the Exhibition of Paintings of All Trends of Artists in Petrograd and in 1924 in the 14th Venice Biennale. She died in Leningrad in 1955.

Αξία ασφάλισης

8.000

Μονάδα

el Στερλίνες

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

Κωδικός ΥΠΠΟ: 192, Κωδικός Κωστάκη: 31.78, Κωδικός Pictura: C322

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

em Greek State purchase by the heirs of the Costakis’ family

Λεπτομέρειες προέλευσης

Αγοράστηκε από την οικογένεια της καλλιτέχνιδας

Βιβλιογραφία

• Οργανική Τέχνη. Η Πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ, επιμ. John E. Bowlt, Nicoletta Misier, Μαρία Τσαντσάνογλου, Θεσσαλονίκη 2022, σελ. 87 (κατάλογος έκθεσης)

Φως και Χρώμα στη Ρωσική Πρωτοπορία. Η Συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, Μιλτιάδης Παπανικολάου (επιστημονική επιμέλεια), Κολωνία 2004.

ORGANICA. Organic. The Non-Objective World of Nature in the Russian Avant-Garde of the 20th Century, Alla V. Povelikhina (curator), galerie gmurzynska, Köln 1999.

John E. Bowlt – Nicoletta Misler, Twentieth Century Russian and East European Painting, The Thyssen-Bornemisza collection, Λονδίνο 1993.

Άλα Ποβελίχινα, στον κατάλογο Άννα Καφέτση (επιστημονική επιμέλεια), Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930. Η Συλλογή Γ. Κωστάκη, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 1995, 498.


Eli Bornstein, Toward an organic art: Ecological Views of Man / Nature, στο περιοδικό THE STRUCTURIST, No 11, Saskatoon, Canada 1971, 58-68.

Evgenii Kovtun, The Third Path to Non-Objectivity, στον κατάλογο The Great Utopia. The Russian and Soviet Avant – Garde 1915-1932, the Solomon Guggenheim Foundation, Guggenheim Museum, New York 1992, 320-328, 326.

Jean – Claude Marcadé, L’ Avant – Garde Russe 1907-1927, Paris 1995.

Παρατηρήσεις

Σημειώσεις - Παρατηρήσεις Έργου: Καφέτση αρ. 245, σελ. 292.
Φως και Χρώμα αρ.165, σελ. 214.
Τίτλος/ Σημειώσεις - Παρατηρήσεις: Ο τίτλος προέρχεται από σημείωση που υπάρχει στο πίσω μέρος του έργου "Λίμνη Tarchovka 1925".
Τίτλος/ Σημειώσεις - Παραπομπές: Καφέτση, 500.
Δημιουργία - Παρατηρήσεις: Υπάρχει σημείωση στο πίσω μέρος του έργου με τη χρονολογία 1925.
Δημιουργία - Παραπομπές: Φως και Χρώμα, 643.
Organica, 246.
Bowlt-Misler, 90-94.
Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Περιγραφή:Στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ (Κρατικό Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας), λειτουργούσε το Τμήμα Οργανικής Παιδείας με διευθυντή τον Μikhail Matiushin. Εκεί εξεταζόταν ο τρόπος όρασης και αντίληψης των πραγματικών και ζωγραφικών στοιχείων από τον άνθρωπο. Βασικά ζητήματα της έρευνας ήταν η επίδραση του χρώματος σε ουδέτερο περιβάλλον, οι αλλαγές που αυτό προκαλεί στη φόρμα των σχημάτων και η σχέση ήχου και χρώματος, με βασικό άξονα τη διέγερση του νευρικού συστήματος.
Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Παραπομπές: Marcade, L’ Avant-Garde Russe, 345, 349.
Περιγραφή - Παραπομπές: Άλα Ποβελίχινα, στον κατάλογο Καφέτση, 498.
Bornstein, Toward an organic art, 58-68.
Γενικό Πλαίσιο Έργου - Παραπομπές: Kovtun, Non-Objectivity, 326.
Κριτική Υποδοχή - Παρατηρήσεις: Τα έργα διευρυμένης όρασης, οι πειραματισμοί, τα θεωρητικά κείμενα και οι αναρίθμητες σπουδές χρώματος δημιούργησαν μια καινούρια σχολή στην επιστήμη του χρώματος η οποία από τη μια συνδύαζε την αντικειμενική όραση του θεατή και από την άλλη μέσα από το διαλογισμό "ζητούσε" από τον πειραματιζόμενο να "διευρύνει" τα όρια και τις δυνατότητές του, ώστε να πετύχει τη σύλληψη του διευρυμένου χώρου, του Νέου Ρεαλισμού του Χώρου όπως τον ονόμαζε ο Ματιούσιν. Τα έργα που προέκυψαν από την παραπάνω θεώρηση προκάλεσαν το ενδιαφέρον θεωρητικών και ζωγράφων μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε τα έργα διευρυμένης όρασης ζητούν από το θεατή να διευρύνει και ο ίδιος τα όριά του για να κατανοήσει το περιεχόμενό τους.
Τίτλοι συναφών έργων: Ksenia Ender, Λίμνη (21.78), 1925, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ksenia Ender, Λίμνη (24.78), 1925, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ksenia Ender, Λίμνη (28.78), 1925, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ksenia Ender, Λίμνη (29.78), 1925, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ksenia Ender, Λίμνη (30.78), 1925, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Ιδιοκτησία/ Ιστορία Συλλογής - Παραπομπές: Καφέτση, 500.

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Η εξέταση ενός οργανικού εικαστικού συστήματος οφείλει να καταγράφει όλες τις σχέσεις που προκύπτουν ανάμεσα στο χρώμα και το χώρο, το χρόνο, τον ήχο και την κίνηση. Το εργαστήριο του Matiushin πράγματι μελέτησε και κατέγραψε τις παραπάνω παραμέτρους ακολουθώντας μια πορεία από τη ρεαλιστική απεικόνιση του πραγματικού αντικειμένου στην αντίληψη του έργου ως αυτόνομο οργανισμό, τη σχέση του με τη φύση μέσα από τις αντιδράσεις των χρωμάτων και των σχημάτων που το συνθέτουν και τη σύλληψη μιας θεωρίας συμβατής με την καθολική αντίληψη της τέχνης ως ζωντανό οργανισμό.
Η Σχολή του Matiushin έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματά της τη δεκαετία του 1920. Οι μη-αντικειμενικές αρχές και ιδιότητες της θεωρίας του, τόσο διαφορετικές από εκείνες του Σουπρεματισμού, πήραν μορφή μέσα από τα έργα των Enders και του ίδιου. Η καμπύλη γραμμή, και όχι η ευθεία, έγινε η βάση της εικαστικής δομής του έργου του, ενώ το χρώμα χρησιμοποιήθηκε σύμφωνα με τους οργανικούς νόμους της φύσης. Οι γραμμές αυτές αποτελούσαν το πρότυπο της δημιουργίας του, η οποία δεν αποσκοπούσε στο να αντιγράψει τη φύση, αλλά στο να αποδώσει με τη βοήθεια των εικαστικών μέσων τις «χειρονομίες» της φύσης πάνω στον καμβά. Για τον Matiushin η ζωγραφική επιφάνεια αποτελεί τμήμα της φύσης, και τα στοιχεία που τη συνθέτουν –υφή, χρώμα, σχέδιο- λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες που τη διέπουν.