Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

CC-0114/M.Ender-/C428-34

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Έργο ζωγραφικής

en Painting

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

el Οργανική Παιδεία

el Μοντέρνα τέχνη

en Russian Avantgarde

en Organic art

en Modern art

Τίτλος έργου

el Χωρίς τίτλο

en Untitled

Δημιουργός

el Έντερ, Μαρία (1897-1942)

en Ender, Maria (1897-1942)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

el Δεκαετία 1920

en 1920s

Πιο πρόσφατη χρονολογία (έως)

1926

Ύψος σε εκατοστά

33.5

Πλάτος σε εκατοστά

29.3

Υλικά

el Ακουαρέλα σε χαρτί

en Watercolor on paper

Τεχνικές

el Υδατογραφία

en Watercolor painting

Περιγραφή έργου

el Ο πίνακας ζωγραφίστηκε με τη μέθοδο της διευρυμένης όρασης. Στόχος είναι να απεικονιστούν με οριζόντιες, κάθετες και καμπύλες συνθέσεις, η δυναμική κίνηση ηχοχρωματικών στοιχείων, η ηχοχρωματική μετάβαση από τη μια τονικότητα στην άλλη. Οι τόνοι είναι απλοί και αρμονικοί. Η αντίληψη του σύμπαντος ως μία Οργανική Ενότητα οδήγησε τον Matiushin στην προσπάθεια σύλληψης του Όλου με τη διεύρυνση των αισθήσεών του και κυρίως της όρασης. Για να συλλάβει αυτές τις κρυμμένες σχέσεις των οργανισμών με το χώρο επιδίωξε τη διευρυμένη όραση. Το πρώτο συνθετικό "ZOR" προέρχεται από το ρωσικό ρήμα zrenie - βλέπω, ενώ το δεύτερο συνθετικό "VED" από το ρήμα vedanie - γνωρίζω. Ο Ματιούσιν και οι μαθητές του, σκοπό είχαν τη θεώρηση του διευρυμένου οπτικού πεδίου εν κινήσει σε μια ακτίνα 360 μοιρών. Το Ζορβέντ εκφράζεται και αποτυπώνεται πάνω στον καμβά με την άτακτη τοποθέτηση φωτός και χρώματος πάνω στην επιφάνεια, όπου οι οργανισμοί αποκτούν φόρμα και η διευρυμένη όρασή μας επιτρέπει τη θεώρησή τους.

en The painting was painted with the method of expanded vision. The aim is to depict with horizontal, vertical and curved compositions, the dynamic movement of timbral elements, the timbral transition from one tonality to another. The tones are simple and harmonious. The perception of the universe as an Organic Unity led Matiushin to attempt to grasp the Whole by expanding his senses, especially his vision. To grasp these hidden relationships of organisms with space he pursued expanded vision. The first compound "ZOR" comes from the Russian verb zrenie - to see, while the second compound "VED" comes from the verb vedanie - to know. Matiushin and his students intended to see the expanded field of vision on the move in a 360-degree radius. Zorved is expressed and captured on canvas by the disorderly placement of light and color on the surface, where organisms take form and our expanded vision allows us to view them.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Η Mαρία Βλαντιμίροβνα Έντερ (Πετρούπολη, 1897 - Λένινγκραντ, 1942) κόρη κηπουρού, συνάντησε το 1916 τον Μιχαήλ Mατιούσιν και σπούδασε αργότερα στα Εργαστήρια Ρεαλισμού του Χώρου στα Ελεύθερα Κρατικά Καλλιτεχνικά Εργαστήρια (ΣΒΟΜΑΣ) της Πετρούπολης με τον ίδιο ως δάσκαλο (1918-1922)). Το 1923 έγινε μέλος του Μουσείου Ζωγραφικής Παιδείας στην Πετρούπολη και συμμετείχε στην Έκθεση ζωγραφικής όλων των τάσεων των καλλιτεχνών της Πετρούπολης. Το 1924 πήρε μέρος στη 14η Μπιενάλε της Βενετίας. Κατά την περίοδο 1925-1926 εργάστηκε στο Τμήμα Οργανικής Παιδείας του Κρατικού Ινστιτούτου Καλλιτεχνικής Παιδείας (ΓΚΙΝΧΟΥΚ), ως διευθύντρια στο Εργαστήριο Αντίληψης Μορφής-Χρώματος, ενώ την περίοδο 1930-1932 δίδαξε θεωρία του χρώματος στο Ινστιτούτο Προλεταριακής Εικαστικής Τέχνης του Λένινγκραντ. Το 1932 βοήθησε τον Ματιούσιν στη σύνταξη της μελέτης του Οι Κανόνες της Μεταβλητότητας των Χρωματικών Συνδυασμών: Εγχειρίδιο Χρώματος. Στη δεκαετία του 1930 συνέχισε να ασχολείται με τα προβλήματα του χρώματος στην αρχιτεκτονική. Συμμετείχε μαζί με τον αδελφό της Μπορίς στις χρωματικές διακοσμήσεις των σοβιετικών περιπτέρων στις Παγκόσμιες Εκθέσεις στο Παρίσι (1937) και στη Νέα Υόρκη (1939).

en Maria Vladimirovna Ender (Petersburg, 1897 - Leningrad, 1942), the daughter of a gardener, met Mikhail Matyushin in 1916 and later studied at the Space Realism Workshops at the Free State Art Workshops (SVOMAS) of Petersburg with him as a teacher (1918-1922). ). In 1923 he became a member of the Museum of Painting Education in Petersburg and participated in the Painting Exhibition of all tendencies of the artists of Petersburg. In 1924 he took part in the 14th Venice Biennale. During the period 1925-1926 she worked at the Department of Organic Education of the State Institute of Art Education (GINHOOK), as the director of the Form-Color Perception Laboratory, while during the period 1930-1932 she taught colour theory at the Institute of Proletarian Visual Art in Leningrad. In 1932 he assisted Matyushin in writing his study The Rules of Variability of Color Combinations: A Color Manual. In the 1930s he continued to deal with the problems of colour in architecture. She participated with her brother Boris in the color decorations of the Soviet pavilions at the World Expositions in Paris (1937) and New York (1939).

Αξία ασφάλισης

10.000

Μονάδα

el Στερλίνες

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

Κωδικός ΥΠΠΟ: 34, Κωδικός Κωστάκη: C428, Κωδικός Pictura: C317

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

en Greek State purchase by the heirs of the Costakis’ family

Βιβλιογραφία

Οργανική Τέχνη. Η Πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ, επιμ. John E. Bowlt, Nicoletta Misier, Μαρία Τσαντσάνογλου, Θεσσαλονίκη 2022, σελ. 115 (κατάλογος έκθεσης)

Φως και Χρώμα στη Ρωσική Πρωτοπορία. Η Συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, Μιλτιάδης Παπανικολάου (επιστημονική επιμέλεια), Κολωνία 2004.

ORGANICA. Organic. The Non-Objective World of Nature in the Russian Avant-Garde of the 20th Century, Alla V. Povelikhina (curator), galerie gmurzynska, Köln 1999.

Jean – Claude Marcadé, L’ Avant – Garde Russe 1907-1927, Paris 1995.

Maria Ender, Εισαγωγή στο εγχειρίδιο του Μιχαήλ Ματιούσιν, «The Laws governing the variability of color combinations», μτφ. Φανή Τσατσάια, Margareta Tillberg, Coloured Universe and the Russian Avant–Garde, Stockholm 2003.

Eli Bornstein, Toward an organic art: Ecological Views of Man / Nature, στο περιοδικό THE STRUCTURIST, No 11, Saskatoon, Canada 1971, 58-68.

Evgenii Kovtun, The Third Path to Non-Objectivity, στον κατάλογο The Great Utopia. The Russian and Soviet Avant – Garde 1915-1932, the Solomon Guggenheim Foundation, Guggenheim Museum, New York 1992, 320-328, 326.

Povelikhina, Avantguardie Russe, Arte di Milano, Modena 1991.

Wassili Rakitin, Tendencies in the Russian Avant-Garde, ORGANICA. Organic. The Non-Objective World of Nature in the Russian Avant-Garde of the 20th Century, Alla V. Povelikhina (curator), galerie gmurzynska, Köln 1999, 27-29.

Alla Povelikhina, Matyushin's Anthropologism: The ZOR-VED system in the perception of nature, ORGANICA. Organic. The Non-Objective World of Nature in the Russian Avant-Garde of the 20th Century, Alla V. Povelikhina (curator), galerie gmurzynska, Köln 1999, 43-47.

Ματιούσιν, Όχι Τέχνη αλλά Ζωή, 1923.
Άλα Ποβελίχινα, Λίγα λόγια για την «Οργανική Παιδεία» του Μιχαήλ Ματιούσιν, στον κατάλογο Άννα Καφέτση (επιστημονική επιμέλεια), Ρωσική Πρωτοπορία 1910-1930. Η Συλλογή Γ. Κωστάκη, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου, Αθήνα 1995, 278-281.

Παρατηρήσεις

Δημιουργία - Παραπομπές: Φως και Χρώμα, 643.
Organica, 245.

Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Περιγραφή:Στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ (Κρατικό Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας), λειτουργούσε το Τμήμα Οργανικής Παιδείας με διευθυντή τον Μikhail Matiushin. Εκεί εξεταζόταν ο τρόπος όρασης και αντίληψης των πραγματικών και ζωγραφικών στοιχείων από τον άνθρωπο. Βασικά ζητήματα της έρευνας ήταν η επίδραση του χρώματος σε ουδέτερο περιβάλλον, οι αλλαγές που αυτό προκαλεί στη φόρμα των σχημάτων και η σχέση ήχου και χρώματος, με βασικό άξονα τη διέγερση του νευρικού συστήματος. Η Μαρία έντερ εργάστηκε εκεί ως διευθύντρια στο Εργαστήριο Αντίληψης Μορφής-Χρώματος, μελέτησε από κοντά τις αντιδράσεις του χρώματος και την επίδρασή τους στα αντικείμενα και μας άφησε έργα που εικονογραφούν το Νέο Ρεαλισμό του Χώρου και επιδιώκουν στην ανάγνωσή τους από το θεατή με διευρυμένη όραση.
Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Παραπομπές: Marcade, L’ Avant-Garde Russe, 345, 349.
Περιγραφή - Παραπομπές: Povelikhina, Avantguardie Russe, 172.
Ποβελίχινα, Οργανική Παιδεία, 279.
Ματιούσιν, Όχι Τέχνη αλλά Ζωή, 1923.
Rakitin, Tendencies in Russian Avant-Garde, ORGANICA, 27-29.
Povelikhina, Matyushin's Anthropologism, ORGANICA, 43-47.
Maria Ender, Εισαγωγή στο εγχειρίδιο του Μιχαήλ Ματιούσιν, «The Laws governing the variability of color combinations», Tillberg, Coloured Universe, 350-351.

Γενικό Πλαίσιο Έργου - Παραπομπές: Bornstein, Toward an organic art, 58-68.
Kovtun, Non-Objectivity, 326.
Κριτική Υποδοχή - Παρατηρήσεις: Τα έργα διευρυμένης όρασης, οι πειραματισμοί, τα θεωρητικά κείμενα και οι αναρίθμητες σπουδές χρώματος δημιούργησαν μια καινούρια σχολή στην επιστήμη του χρώματος η οποία από τη μια συνδύαζε την αντικειμενική όραση του θεατή και από την άλλη μέσα από το διαλογισμό "ζητούσε" από τον πειραματιζόμενο να "διευρύνει" τα όρια και τις δυνατότητές του, ώστε να πετύχει τη σύλληψη του διευρυμένου χώρου, του Νέου Ρεαλισμού του Χώρου όπως τον ονόμαζε ο Ματιούσιν. Τα έργα που προέκυψαν από την παραπάνω θεώρηση προκάλεσαν το ενδιαφέρον θεωρητικών και ζωγράφων μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε τα έργα διευρυμένης όρασης ζητούν από το θεατή να διευρύνει και ο ίδιος τα όριά του για να κατανοήσει το περιεχόμενό τους.
Τίτλοι συναφών έργων: Maria Ender, Μεταγραφή ήχου (47.78), 1921, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Maria Ender, Μεταγραφή ήχου (49.78), 1921, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Maria Ender, Χωρίς τίτλο (C266), περ.1921, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Ο «Χωρικός Ρεαλισμός» είναι αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής και επιστημονικής έρευνας του Mikhail Matiushin από το 1914 ως το 1929. Ο Matiushin, με τον όρο Χωρικό Ρεαλισμό αντιτίθεται στην αφαιρετικότητα που παρουσιάζουν οι σπουδές των «ρώσων κυβιστών» και προτείνει τη ζωγραφική που αντανακλά τη ζωή. Εάν οι «κυβιστές» και «οι σουπρεματιστές» έφτιαξαν τις μη-παραστατικές συνθέσεις τους σύμφωνα με τους νόμους της φορμαλιστικής ανάλυσης της πρόσφατης γαλλικής ζωγραφικής, ο Matiushin και η ομάδα του προτίμησαν να χρησιμοποιήσουν από το γαλλικό κυβισμό και τον Ιμπρεσιονισμό, την ιδιαίτερη προσοχή στη λειτουργία του ματιού – «διευρυμένη όραση», στην άμεση αίσθηση, τη διαίσθηση, κ.λπ.. Μελέτησαν την τοπιογραφία και τη νεκρή φύση, θεωρώντας αυτά τα στοιχεία απαραίτητα για τις πιο επαρκείς συνθήκες ανάπτυξης της διευρυμένης όρασης.
Η εξέταση ενός οργανικού εικαστικού συστήματος οφείλει να καταγράφει όλες τις σχέσεις που προκύπτουν ανάμεσα στο χρώμα και το χώρο, το χρόνο, τον ήχο και την κίνηση. Το εργαστήριο του Matiushin πράγματι μελέτησε και κατέγραψε τις παραπάνω παραμέτρους ακολουθώντας μια πορεία από τη ρεαλιστική απεικόνιση του πραγματικού αντικεμένου στην αντίληψη του έργου ως αυτόνομο οργανισμό, τη σχέση του με τη φύση μέσα από τις αντιδράσεις των χρωμάτων και των σχημάτων που το συνθέτουν και τη σύλληψη μιας θεωρίας συμβατής με την καθολική αντίληψη της τέχνης ως ζωντανό οργανισμό.
Η Σχολή του Matiushin έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματά της τη δεκαετία του 1920. Οι μη-αντικειμενικές αρχές και ιδιότητες της θεωρίας του, τόσο διαφορετικές από εκείνες του Σουπρεματισμού, πήραν μορφή μέσα από τα έργα των Enders και του ίδιου. Η καμπύλη γραμμή, και όχι η ευθεία, έγινε η βάση της εικαστικής δομής του έργου του, ενώ το χρώμα χρησιμοποιήθηκε σύμφωνα με τους οργανικούς νόμους της φύσης. Οι γραμμές αυτές αποτελούσαν το πρότυπο της δημιουργίας του, η οποία δεν αποσκοπούσε στο να αντιγράψει τη φύση, αλλά στο να αποδώσει με τη βοήθεια των εικαστικών μέσων τις «χειρονομίες» της φύσης πάνω στον καμβά. Για τον Matiushin η ζωγραφική επιφάνεια αποτελεί τμήμα της φύσης, και τα στοιχεία που τη συνθέτουν –υφή, χρώμα, σχέδιο- λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες που τη διέπουν.