Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

Κωδικός έργου

CC-0115/M.Ender-/C429-323

Είδος έργου/ Τύπος τεκμηρίου

el Έργο ζωγραφικής

en Painting

Μουσείο

el Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης

en Museum of Modern Art

Συλλογή

el Συλλογή Κωστάκη

en Costakis Collection

Θέμα: Ταξινόμηση αντικειμένου/ έργου (Ύφος/ Τάση/ Ομάδες/ Κινήματα)

el Ρωσική Πρωτοπορία

el Οργανική Παιδεία

el Μοντέρνα τέχνη

en Russian Avantgarde

en Organic art

en Modern art

Τίτλος έργου

el Χωρίς τίτλο

en Untitled

Δημιουργός

el Έντερ, Μαρία (1897-1942)

en Ender, Maria (1897-1942)

Χρονολογία/ Ημερομηνία δημιουργίας

1920

Πιο πρώιμη χρονολογία (από)

1920

Πιο πρόσφατη χρονολογία (έως)

1920

Ύψος σε εκατοστά

33.1

Πλάτος σε εκατοστά

24

Υλικά

el Ακουαρέλα σε χαρτί

en Watercolor on paper

Τεχνικές

el Υδατογραφία

en Watercolor painting

Περιγραφή έργου

el Το 1932 τυπώθηκε η χρωματική θεωρία του Matiushin «Οι νόμοι που κυβερνούν την ποικιλία των χρωματικών συνδυασμών: Εγχειρίδιο χρώματος». (Spravochnik po tsvety). Οι μαθητές του Ματιούσιν υπό την καθοδήγηση του δασκάλου τους έφτιαχναν διάφορες σπουδές συνδυάζοντας τα βασικά με τα συμπληρωματικά χρώματα και τα μετεικάσματά τους, επιδιώκοντας αρμονικούς συνδυασμούς. Τα συμπεράσματα που προέκυπταν από τα πειράματα με το χρώμα, εκθέτονταν στις ετήσιες εκθέσεις της Σχολής. Η Μαρία Έντερ έχει φτιάξει ένα ζωγραφικό σχέδιο με διάφορα χρώματα, το ένα δίπλα στο άλλο, χρησιμοποιώντας τους σωστούς συνδυασμούς, εφαρμόζοντας δηλαδή όσα διδασκόταν στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ. Συχνά τα έργα των μαθητών του Ματιούσιν προοιωνίζουν τους αμερικάνικους καμβάδες της δεκαετίας του 1950, έργα των Hofmann, Rothko και Newmann.

en In 1932 Matiushin's color theory "The laws governing the variety of color combinations" was printed: A Manual of Color". (Spravochnik po tsvety). Matiushin's students under the guidance of their teacher made various studies combining basic with complementary colors and their transitions, seeking harmonious combinations. The conclusions drawn from the colour experiments were exhibited at the School's annual exhibitions. Maria Ender has made a painting of several colors, one next to the other, using the right combinations, i.e., applying what she was taught at GINHOOK. Often the works of the students of Matiushin foreshadow the American canvases of the 1950s, works by Hofmann, Rothko and Newmann.

Συνοπτικό βιογραφικό δημιουργού

el Η Maria Vladimirovna Ender γεννήθηκε στην Πετρούπολη το 1897. Επηρεάστηκε καλλιτεχνικά από την ατμόσφαιρα της οικογένειάς της (αδερφή των Boris, Yurii και Ksenia Ender). Υπήρξε στενής συνεργάτης του Mikhail Matiushin και εργάστηκε για εκείνον από το 1916. Σπούδασε στα Εργαστήρια Ρεαλισμού του Χώρου των Ελεύθερων Κρατικών Καλλιτεχνικών Εργαστηρίων της Πετρούπολης (1918-1922) με δάσκαλο τον Matiushin. Κατά την περίοδο 1923-26 εργάστηκε στη Σχολή Οργανικής Παιδείας του Γκίνχουκ ως διευθύντρια στο Εργαστήριο Αντίληψης Μορφής-Χρώματος, ενώ το χρονικό διάστημα 1930-1932 δίδαξε θεωρία του του χρώματος στο Ινστιτούτο Προλεταριακής Εικαστικής Τέχνης του Λένινγκραντ. Το 1923 συμμετείχε στην Έκθεση ζωγραφικής όλων των τάσεων καλλιτεχνών της Πετρούπολης και το 1924 πήρε μέρος στην 14η Μπιενάλε της Βενετίας. Τη δεκαετία του 1930 συνέχισε να ασχολείται με τα προβλήματα του χρώματος στην αρχιτεκτονική και το 1932 βοήθησε τον Matiushin στη σύνταξη της μελέτης Οι κανόνες της μεταβλητότητας των χρωματικών συνδυασμών: εγχειρίδιο χρώματος. Μαζί με τον αδερφό της Boris Ender συμμετείχε στις διακοσμήσεις των σοβιετικών περιπτέρων στις Παγκόσμιες Εκθέσεις στο Παρίσι (1937) και στη Νέα Υόρκη (1939). Πέθανε στο Λένινγκραντ το 1942.

en Maria Vladimirovna Ender was born in Petersburg in 1897. She was artistically influenced by the atmosphere of her family (sister of Boris, Yurii and Ksenia Ender). She was a close associate of Mikhail Matiushin and worked for him since 1916. She studied at the Realism Workshops of the Free State Artistic Workshops in Petrograd (1918-1922) with Matiushin as her teacher. In 1923-26 she worked at the Ginkhuk School of Organic Education as director of the Laboratory of Form-Colour Perception, and in 1930-1932 she taught colour theory at the Institute of Proletarian Art in Leningrad. In 1923 she participated in the Exhibition of Painting of All Trends of Artists in Petrograd and in 1924 she took part in the 14th Venice Biennale. In the 1930s she continued to work on the problems of colour in architecture and in 1932 she assisted Matiushin in writing The rules of variability of colour combinations: a colour manual. Together with her brother Boris Ender she participated in the decorations of Soviet pavilions at the World Exhibitions in Paris (1937) and New York (1939). She died in Leningrad in 1942.

Αξία ασφάλισης

10.000

Μονάδα

el Στερλίνες

Όνομα χώρου αποθήκευσης/ Γεωγραφική θέση

el MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, 56430 Σταυρούπολη

Παλιός κωδικός

Κωδικός ΥΠΠΟ: 323, Κωδικός Κωστάκη: C429, Κωδικός Pictura: C634

Τρόπος απόκτησης

el Αγορά

Προέλευση online

el Αγορά του Ελληνικού Κράτους από τους κληρονόμους της οικογένειας Κωστάκη

en Greek State purchase by the heirs of the Costakis family

Βιβλιογραφία

Οργανική Τέχνη. Η Πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ, επιμ. John E. Bowlt, Nicoletta Misier, Μαρία Τσαντσάνογλου, Θεσσαλονίκη 2022, σελ. 115 (κατάλογος έκθεσης)

Φως και Χρώμα στη Ρωσική Πρωτοπορία. Η Συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, Μιλτιάδης Παπανικολάου (επιστημονική επιμέλεια), Κολωνία 2004.

ORGANICA. Organic. The Non-Objective World of Nature in the Russian Avant-Garde of the 20th Century, Alla V. Povelikhina (curator), galerie gmurzynska, Köln 1999.

Jean – Claude Marcadé, L’ Avant – Garde Russe 1907-1927, Paris 1995.

Margareta Tillberg, Coloured Universe and the Russian Avant–Garde, Stockholm 2003.

Maria Ender, Εισαγωγή στο εγχειρίδιο του Μιχαήλ Ματιούσιν, «The Laws governing the variability of color combinations», μτφ. Φανή Τσατσάια, Margareta Tillberg, Coloured Universe and the Russian Avant–Garde, Stockholm 2003.

Φανή Τσατσάια, Mikhail Matiushin (1861-1934). Οι επιστημονικές και καλλιτεχνικές θεωρίες της εποχής του και η επίδρασή τους στο έργο του: από τη θεωρία της διευρυμένης όρασης στο εγχειρίδιο του χρώματος, Θεσσαλονίκη 2005. (μεταπτυχιακή εργασία)

Evgenii Kovtun, The Third Path to Non-Objectivity, στον κατάλογο The Great Utopia. The Russian and Soviet Avant – Garde 1915-1932, the Solomon Guggenheim Foundation, Guggenheim Museum, New York 1992, 320-328, 326.

Alla Povelikhina, “Matyushin’s Spatial System”, THE STRUCTURIST, Saskatoon, Καναδάς 1975/1976, 64-71.

Παρατηρήσεις

Δημιουργία - Παραπομπές: Φως και Χρώμα, 643.
Organica, 245.

Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Περιγραφή:Στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ (Κρατικό Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας), λειτουργούσε το Τμήμα Οργανικής Παιδείας με διευθυντή τον Μikhail Matiushin. Εκεί εξεταζόταν ο τρόπος όρασης και αντίληψης των πραγματικών και ζωγραφικών στοιχείων από τον άνθρωπο. Βασικά ζητήματα της έρευνας ήταν η επίδραση του χρώματος σε ουδέτερο περιβάλλον, οι αλλαγές που αυτό προκαλεί στη φόρμα των σχημάτων και η σχέση ήχου και χρώματος, με βασικό άξονα τη διέγερση του νευρικού συστήματος. Η Μαρία έντερ εργάστηκε εκεί ως διευθύντρια στο Εργαστήριο Αντίληψης Μορφής-Χρώματος, μελέτησε από κοντά τις αντιδράσεις του χρώματος και την επίδρασή τους στα αντικείμενα και μας άφησε έργα που εικονογραφούν το Νέο Ρεαλισμό του Χώρου και επιδιώκουν στην ανάγνωσή τους από το θεατή με διευρυμένη όραση.
Ύφος / Περίοδοι/ Ομάδες/ Κινήματα - Παραπομπές: Marcade, L’ Avant-Garde Russe, 345, 349.
Περιγραφή - Παραπομπές: Για το εγχειρίδιο χρώματος βλ. Matiushin, “The Laws governing the variability of color combinations. Color Manual”, στο Tillberg, Coloured Universe, 345-376

Τσατσάια, Matiushin, 75-85.
Maria Ender, Εισαγωγή στο εγχειρίδιο του Μιχαήλ Ματιούσιν, «The Laws governing the variability of color combinations», Tillberg, Coloured Universe, 350-351.
Γενικό Πλαίσιο Έργου - Παραπομπές: Alla Povelikhina, “Matyushin’s Spatial System”, 64-71.
Τσατσάια, Matiushin, 56-59.
Kovtun, Non-Objectivity, 326.
Κριτική Υποδοχή - Παρατηρήσεις: Τα έργα διευρυμένης όρασης, οι πειραματισμοί, τα θεωρητικά κείμενα και οι αναρίθμητες σπουδές χρώματος δημιούργησαν μια καινούρια σχολή στην επιστήμη του χρώματος η οποία από τη μια συνδύαζε την αντικειμενική όραση του θεατή και από την άλλη μέσα από το διαλογισμό "ζητούσε" από τον πειραματιζόμενο να "διευρύνει" τα όρια και τις δυνατότητές του, ώστε να πετύχει τη σύλληψη του διευρυμένου χώρου, του Νέου Ρεαλισμού του Χώρου όπως τον ονόμαζε ο Ματιούσιν. Τα έργα που προέκυψαν από την παραπάνω θεώρηση προκάλεσαν το ενδιαφέρον θεωρητικών και ζωγράφων μέχρι τις μέρες μας. Άλλωστε τα έργα διευρυμένης όρασης ζητούν από το θεατή να διευρύνει και ο ίδιος τα όριά του για να κατανοήσει το περιεχόμενό τους.
Τίτλοι συναφών έργων: Maria Ender, Χωρίς τίτλο (C499), 1922, υδατόχρωμα σε χαρτί, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.

Επιπρόσθετες πληροφορίες

Ο «Χωρικός Ρεαλισμός» είναι αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής και επιστημονικής έρευνας του Mikhail Matiushin από το 1914 ως το 1929. Ο Matiushin, με τον όρο Χωρικό Ρεαλισμό αντιτίθεται στην αφαιρετικότητα που παρουσιάζουν οι σπουδές των «ρώσων κυβιστών» και προτείνει τη ζωγραφική που αντανακλά τη ζωή. Εάν οι «κυβιστές» και «οι σουπρεματιστές» έφτιαξαν τις μη-παραστατικές συνθέσεις τους σύμφωνα με τους νόμους της φορμαλιστικής ανάλυσης της πρόσφατης γαλλικής ζωγραφικής, ο Matiushin και η ομάδα του προτίμησαν να χρησιμοποιήσουν από το γαλλικό κυβισμό και τον Ιμπρεσιονισμό, την ιδιαίτερη προσοχή στη λειτουργία του ματιού – «διευρυμένη όραση», στην άμεση αίσθηση, τη διαίσθηση, κ.λπ.. Μελέτησαν την τοπιογραφία και τη νεκρή φύση, θεωρώντας αυτά τα στοιχεία απαραίτητα για τις πιο επαρκείς συνθήκες ανάπτυξης της διευρυμένης όρασης.
Στο ΓΚΙΝΧΟΥΚ ο Ματιούσιν και οι μαθητές του μέσα από την καθολική σύλληψη όγκων και σχημάτων, μέσα από τη διευρυμένη όραση, επιδιώκει την ένωση του αντικειμένου με το σύμπαν. Σχεδιάζουν σχήματα είτε οριζόντια είτε κάθετα, αποτυπώνοντας τη θέση τους πάνω στο χαρτί και ιχνογραφώντας την πορεία και τις συνισταμένες τους. Η Σχολή του Matiushin έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματά της τη δεκαετία του 1920. Οι μη-αντικειμενικές αρχές και ιδιότητες της θεωρίας του, τόσο διαφορετικές από εκείνες του Σουπρεματισμού, πήραν μορφή μέσα από τα έργα των Enders και του ίδιου. Η καμπύλη γραμμή, και όχι η ευθεία, έγινε η βάση της εικαστικής δομής του έργου του, ενώ το χρώμα χρησιμοποιήθηκε σύμφωνα με τους οργανικούς νόμους της φύσης. Οι γραμμές αυτές αποτελούσαν το πρότυπο της δημιουργίας του, η οποία δεν αποσκοπούσε στο να αντιγράψει τη φύση, αλλά στο να αποδώσει με τη βοήθεια των εικαστικών μέσων τις «χειρονομίες» της φύσης πάνω στον καμβά. Για τον Matiushin η ζωγραφική επιφάνεια αποτελεί τμήμα της φύσης, και τα στοιχεία που τη συνθέτουν –υφή, χρώμα, σχέδιο- λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες που τη διέπουν.