-
Η επιρροή που άσκησε ο συμβολισμός και το "στιλ μοντέρν" στη δημιουργία του Κλιούν διήρκεσε περισσότερο από ό,τι είχε διαρκέσει στην περίπτωση του Μαλέβιτς. Αν ο Μαλέβιτς το 1908 βρισκόταν ήδη στο τέλος της σύντομης συμβολιστικής του περιόδου, ο Κλιουν βρισκόταν στο μέσο της περιόδου αυτής, η οποία συνεχίστηκε ως τις αρχές του 1910. Αντίθετα με τα συμβολιστικά έργα ελαφρών υλικών του 1905-10, που έχουν να επιδείξουν στενή σχέση με τις ρωσικές παραδόσεις, στην "Οικογένεια" τα υφολογικά γνωρίσματα που κυριαρχούν είναι δανεισμένα από τη γαλλική ζωγραφική. Το μονόχρωμο φόντο, τα πλατιά περιγράμματα που διαχωρίζουν μεταξύ τους τις επιφάνειες τοπικού χρώματος, η αλληλεπίδραση του κόκκινου, του κίτρινου και του καφέ χρώματος και η πλαστικότητα της στάσης, όλα αυτά θυμίζουν τις τεχνικές του Γκωγκέν. Ο καλλιτέχνης, αφού πρώτα επεξεργάστηκε τη σύνθεση σε προσχέδια, πέτυχε απλές και συμπαγείς μορφές που εκφράζουν με εσωτερική ένταση και βαθιά εσωτερική προσήλωση. Οι χαρακτηριστικές για την αισθητική του συμβολισμού τάσεις για ουδετεροποίηση του συγκεκριμένου, για γενίκευση και για αποπροσωποίηση συνδυάζονται με την αυτοβιογραφική θεματική. Πρόκειται για μια αυτοπροσωπογραφία με τη γυναίκα και τα παιδιά του. Ταυτόχρονα πρόκειται για ανάμνηση της γυναίκας του που δεν υπάρχει πια, δηλαδή για μια συγκεκριμένη ιστορία, που εκτίθεται με τα μέσα του συμβολισμού, αποκτώντας έτσι μια αφηρημένη διάσταση.
-
Τα σχέδια που μας έχει αφήσει ο Κλιούν δε γνωρίζουμε αν είναι μελέτες για πραγματικά έργα ή σπουδές που ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν, αλλά είναι φανερό ότι η ύπαρξή τους ρίχνει φως στην αυθεντικότητα του έργου του Ιβάν Κλιούν. Τα σχέδια αυτά καλύπτουν ένα φάσμα από συμβολιστικές μελέτες μέχρι και σπουδές για σουπρεματιστικά γλυπτά. Δεν έχουμε πολλά στοιχεία για τον τρόπο που δούλευε ο Κλιούν και για τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε και γι’ αυτό το λόγο αυτά τα σχέδια είναι πολύ σημαντικά για την περαιτέρω μελέτη του έργου του , Κλιούν. O Κλιούν πιθανότατα σ' αυτό το σχέδιο να παρουσιάζει μια τρικυμιασμένη θάλασσα.
-
Χωρίς τίτλο. 1930. Μελάνι και χρωματιστό μολύβι σε χαρτί, κολλημένο σε χαρτί. 17.3 x 14.4. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. 1930. Μελάνι και χρωματιστό μολύβι σε χαρτί. 30.8 x 18. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 38.1 x 20.7. Κονστρουκτιβισμός.
-
Η θεωρία και η πρακτική του Συμβολισμού διαμορφώθηκαν μέσα από τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι ο περιβάλλων κόσμος είναι γεμάτος διφορούμενα: η συγκεκριμένη μορφή δεν ενσαρκώνει ιδέες, αλλά υπανίσσεται ένα κρυφό νόημα, από το οποίο αντλεί την πολυσημία της, τη διάχυση των ορίων, γι' αυτό και η αλληγορία συνιστά μια μετάβαση από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο. Αυτός ο μετασχηματισμός της πραγματικότητας γίνεται με την ενίσχυση της δραστικότητας της μορφής. Από την άλλη, τα σαφή περιγράμματα και η δομημένη ανάπτυξη του χώρου δημιουργούν ένα ασφυκτικά κλειστό περιβάλλον, που αν και αναγνωρίζεται από το θεατή, λόγω της ρεαλιστικής παρουσίασης, ενέχει το μυστήριο της αποκάλυψης του τι μπορεί να συμβαίνει μέσα στο σπίτι είτε που βρίσκεται αυτό το τοπίο. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 26.4 x 21.7. Ο Φιλόνοφ μέσα από την αναλυτική τέχνη επιχείρησε να κατακερματίσει όλους τους ζωντανούς και μη οργανισμούς και να τους ανασυνθέσει υπό μια νέα οπτική, εξετάζοντας κάθε φορά ένα ένα τα σημεία και τα κομμάτια που τους απαρτίζουν. Στο συγκεκριμένο σχέδιο εντοπίζονται διάφορα κεφάλια, άλλα μικρότερου και άλλα μεγαλύτερου μεγέθους, τα οποία έχουν τοποθετηθεί διάσπαρτα στο έργο εκτός από το κεντρικό, που μοάζει να είναι και το πρόσωπο που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον και των υπόλοιπων. Πρόκειται για ένα μωσαϊκο εικόνων, για ένα μεγάλο παζλ, όπου τα κομμάτια αντί να συνδέονται, αναλύονται όλο και περισσότερο, χωρίς όμως να φτάνει ο Φιλόνοφ στην αφαιρετική, ανεικονική τέχνη, καθώς διατηρεί την επαφή του θεατή με την πραγματικότητα. Σχολή της Οργανικής Παιδείας/ Αναλυτική Τέχνη.
-
Ο Ιβάν Κλιουν οδηγείται στον επίπεδο χώρο μέσα από αφαιρετικές αναγωγές στις οποίες υποβάλλει ένα συγκεκριμένο μοτίβο (τοπίο, αντικείμενο, πρόσωπο κ.ά.). Πολλαπλασιάζοντας τις μελέτες εκ του φυσικού, όπως φαίνεται από ένα σύνολο προπαρασκευαστικών σχεδίων της έκθεσης, καταλήγει με την αποψίλωση των περιγραφικών τους στοιχείων και τις ποικίλες σχηματοποιήσεις σε μια γεωμετρική σύνθεση. Με τη μέθοδο αυτή, γνωστή και στο έργο πολλών γνωστών φουτουριστών, ιδιαίτερα του Τζιάκομο Μπάλλα, έχει συλληφθεί το Τοπίο που τρέχει (1913) στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ - προερχόμενο επίσης από τη συλλογή Κωστάκη, μια από τις πρώτες εικαστικές κατασκευές που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της ρωσικής πρωτοπορίας.
Η ύπαρξη τριών προσχεδίων στη Συλλογή Κωστάκη καθιστά φανερή τη δημιυοργική αυτή διαδικασία. Τα παραστατικά υπολείμματα των δύο πρώτων σχεδίων (75Ι-ΙΙ), όπως τα σπίτια και οι τηλεγραφικοί στύλοι, εξαφανίζονται στην τελική κατασκευή, δίνοντας τη θέση τους σε αφηρημένα μεταφορικά υποκατάστατα. Στην πραγματικότητα η γεωμετρική αναγωγή των φυσικών στοιχείων έχει αρχίσει ήδη από τα σχέδια. Η μεταφορά της σχεδιαστικής σύνθεσης με μολύβι και μελάνι στην επίτοιχη κατασκευή-κολάζ πραγματικών αντικειμένων δε φαίνεται να μεταβάλει την ουσία του έργου.
-
Σχέδιο για το "Ντερεβιάνιε Ίντολι" (Ξύλινα Είδωλα") του Β. Χλέμπνικοφ. 1914. Μελάνι σε χαρτί. 18.3 x 12.2. Στα "Ξύλινα Είδωλα", το μόνο φουτουριστικό βιβλίο που επιμελήθηκε ο Φιλόνοφ, ο καλλιτέχνης παρουσίασε μια νέα σχέση ανάμεσα στην εικόνα και το γραπτό λόγο. Η εκφραστικότητα της εικόνας του σκοπό είχε να αιχμαλωτίσει οπτικά το χαρακτήρα του ποιητικού λόγου. Σύμφωνα με τον Kovtun η μετατροπή των γραμμάτων σε σχέδια από το Φιλόνοφ, που συμβολίζει την ενότητα του κόσμου ως ενότητα, είναι μοναδική. Με αυτήν την έννοια η πρόθεσή του ήταν να παρουσιάσει τις ιδεογραφικές δυνατότητες για μια καθοριστικής σημασίας "φωνητική γραφή". Σχολή της Οργανικής Παιδείας/ Αναλυτική Τέχνη.
-
Σχέδιο για το "Ντερεβιάνιε Ίντολι" (Ξύλινα Είδωλα") του Β. Χλέμπνικοφ. 1914. Μελάνι σε χαρτί. 18.3 x 12.6. Η σελίδα είναι αφιερωμένη στον "PERUN", το Θεό του Κεραυνού. Στα "Ξύλινα Είδωλα", το μόνο φουτουριστικό βιβλίο που επιμελήθηκε ο Φιλόνοφ, ο καλλιτέχνης παρουσίασε μια νέα σχέση ανάμεσα στην εικόνα και το γραπτό λόγο. Η εκφραστικότητα της εικόνας του σκοπό είχε να αιχμαλωτίσει οπτικά το χαρακτήρα του ποιητικού λόγου. Σύμφωνα με τον Kovtun η μετατροπή των γραμμάτων σε σχέδια από το Φιλόνοφ, που συμβολίζει την ενότητα του κόσμου ως ενότητα, είναι μοναδική. Με αυτήν την έννοια η πρόθεσή του ήταν να παρουσιάσει τις ιδεογραφικές δυνατότητες για μια καθοριστικής σημασίας "φωνητική γραφή”. Σχολή της Οργανικής Παιδείας/ Αναλυτική Τέχνη.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 20.2 x 17.2. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. 1929. Μελάνι σε χαρτί. 13.1 x 19.9. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 22.5 x 17.7. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 18.3 x 15.8. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 12.8 x 18.2. Μεταπρωτοπορία.
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Μελάνι σε χαρτί. 15.3 x 14.1. Μεταπρωτοπορία.
-
Πρόκειται για ένα προσχέδιο του γνωστού έργου του Κλιούν "Προσωπογραφία της γυναίκας του καλλιτέχνη. Στο έργο απεικονίζεται η γυναίκα του καλλιτέχνη λίγο πριν από το θάνατό της. Η πόζα της φιγούρας κατανοείται ως το πλαστικό ισοδύναμο της κατάστασης του αναπόφευκτου τέλους και της υποταγής. Ο μη-πραγματικός χώρος που σχηματίζει το φόντο, έχει συρρικνωθεί και κατασκευαστεί χωρίς την αίσθηση της προοπτικής. Στο έργο αυτό εκδηλώνονται όλα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά και οι κατηγορίες της συμβολιστικής αισθητικής: τα μαραμένα μοβ λουλούδια, η παγωμένη ροή της Λήθης και οι φευγαλέες σκιές, ενδημικές του επέκεινα κόσμου. Αισθάνεται κανείς έντονα την επίδραση του ρωσικού ζωγραφικού συμβολισμού της δεύτερης γενιάς και της σχεδιαστικής τεχνικής του "Κόσμου της Τέχνης”. Συμβολισμός.
-
Η επιρροή που άσκησε ο συμβολισμός και το "στιλ μοντέρν" στη δημιουργία του Κλιουν διήρκεσε περισσότερο από ότι είχε διαρκέσει στην περίπτωση του Μαλέβιτς. Αν ο Μαλέβιτς το 1908 βρισκόταν ήδη στο τέλος της σύντομης συμβολιστικής του περιόδου, ο Κλιούν βρισκόταν στο μέσο της περιόδου αυτής, η οποία συνεχίστηκε ως τις αρχές του 1910. Αντίθετα με τα συμβολιστικά έργα ελαφρών υλικών του 1905-10, που έχουν να επιδείξουν στενή σχέση με τις ρωσικές παραδόσεις, στην Οικογένεια τα υφολογικά γνωρίσματα που κυριαρχούν είναι δανεισμένα από τη γαλλική ζωγραφική. Το μονόχρωμο φόντο, τα πλατιά περιγράμματα που διαχωρίζουν μεταξύ τους τις επιφάνειες τοπικού χρώματος, η αλληλεπίδραση του κόκκινου, του κίτρινου και του καφέ χρώματος και η πλαστικότητα της στάσης, όλα αυτά θυμίζουν τις τεχνικές του Γκωγκέν. Ο καλλιτέχνης, αφού πρώτα επεξεργάστηκε τη σύνθεση σε προσχέδια, πέτυχε απλές και συμπαγείς μορφές που εκφράζουν με εσωτερική ένταση και βαθιά εσωτερική προσήλωση.Οι χαρακτηριστικές για την αισθητική του συμβολισμού τάσεις για ουδετεροποίηση του συγκεκριμένου, για γενίκευση και για αποπροσωποίηση συνδυάζονται με την αυτοβιογραφική θεματική. Πρόκειται για μια αυτοπροσωπογραφία με τη γυναίκα και τα παιδιά του και το σχέδιο είναι μια μελέτη για το εν λόγω έργο. Ταυτόχρονα πρόκειται για ανάμνηση της γυναίκας του που δεν υπάρχει πια, δηλαδή για μια συγκεκριμένη ιστορία, που εκτίθεται με τα μέσα του συμβολισμού, αποκτώντας έτσι μια αφηρημένη διάσταση.
-
Τα σχέδια που μας έχει αφήσει ο Κλιούν δε γνωρίζουμε αν είναι μελέτες για πραγματικά έργα ή σπουδές που ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν, αλλά είναι φανερό ότι η ύπαρξή τους ρίχνει φως στην αυθεντικότητα του έργου του Ιβάν Κλιούν. Τα σχέδια αυτά καλύπτουν ένα φάσμα από συμβολιστικές μελέτες μέχρι και σπουδές για σουπρεματιστικά γλυπτά. Δεν έχουμε πολλά στοιχεία για τον τρόπο που δούλευε ο Κλιούν και για τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε και γι’ αυτό το λόγο αυτά τα σχέδια είναι πολύ σημαντικά για την περαιτέρω μελέτη του έργου του Κλιούν. Στο συγκεκριμένο σχέδιο ο Κλιουν παρουσιάζει με ρεαλιστικό τρόπο μια άποψη μιας έκθεσης, καθώς βλέπουμε τους πίνακες που έχουν τοποθετηθεί στον τοίχο και έναν θεατή να τους παρατηρεί.
-
Τα σχέδια που μας έχει αφήσει ο Κλιούν δε γνωρίζουμε αν είναι μελέτες για πραγματικά έργα ή σπουδές που ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν, αλλά είναι φανερό ότι η ύπαρξή τους ρίχνει φως στην αυθεντικότητα του έργου του Ιβάν Κλιούν. Τα σχέδια αυτά καλύπτουν ένα φάσμα από συμβολιστικές μελέτες μέχρι και σπουδές για σουπρεματιστικά γλυπτά. Δεν έχουμε πολλά στοιχεία για τον τρόπο που δούλευε ο Κλιούν και για τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε και γι’ αυτό το λόγο αυτά τα σχέδια είναι πολύ σημαντικά για την περαιτέρω μελέτη του έργου του Κλιούν. O Κλιούν πιθανότατα σ' αυτό το σχέδιο να παρουσιάζει ένα θυελλώδες τοπίο, στην άκρη του οποίου παρατηρούνται κάποιες μορφές κάτω αριστερά να παρατηρούν τις αλλαγές της φύσης.
-
Την εμπειρία του από τα πορίσματα των ζωγραφικών πειραμάτων σε όγκο, που έκανε κατά την κυβοφουτουριστική περίοδο ο Κλιούν την επεξεργάστηκε κατά την περίοδο του Σουπρεματισμού. Ο καλλιτέχνης ήταν ένας από τους πρώτους που σχεδίασαν ιδιόμορφα σουπρεματιστικά γλυπτά. Δυστυχώς, από τις τριαδιάστατες σουπρεματιστικές κατασκευές του δεν κατασκευάστηκε ούτε μία, λόγω οικονομικών δυσκολιών. Τα σχέδια του Κλιούν για σουπρεματιστικές τρισδιάστατες συνθέσεις έφεραν ευκρινώς τη σφραγίδα της καταγωγής τους. Ήταν, πράγματι, σχεδιαστικές ή ζωγραφικές συνθέσεις, που απέκτησαν όγκο. Η μετωπικότητά τους, η οποία φανερώνει την ιδιόμορφη ζωγραφική επιπεδότητα του Κλιούν, η έλλειψη αρχιτεκτονικής σύλληψης σ’ όλη την κατασκευή, ήταν χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου, ο οποίος συνήθιζε να δουλεύει σε μουσαμά ή σε ένα κομμάτι χαρτί. Από την άλλη, ορισμένα από αυτά τα σχέδια θα μπορούσαν να πραγματώσουν μια ιδιόμορφη μη-αντικειμενική γλυπτική. Όταν ο Καζιμίρ Μαλέβιτς ασχολήθηκε με το θέμα της σουπρεματιστικής γλυπτικής, οι δικές του ογκομετρικές κατασκευές έφεραν άλλο χαρακτήρα, έγιναν αρχιτεκτονικά μοντέλα-σχέδια με αρχιτεκτονικές ιδιότητες.
-
Σχέδιο της καλλιτέχνιδας για το έμβλημα της ομάδας καλλιτεχνών "Supremus"
-
Σχέδιο της καλλιτέχνιδας για το έμβλημα της ομάδας καλλιτεχνών "Supremus".
-
-
Σύνθεση. 1922. Μελάνι σε χαρτί. 24.3 x 22.2. Η δουλειά αυτής της ζωγράφου, μαθήτριας του Ιλιά Μασκόφ και στενής φίλης του κριτικού και συγγραφέα Νικολάι Ταραμπούκιν, ανήκει στις λιγότερο γνωστές πτυχές των κατακτήσεων της πρωτοπορίας. Τα σχέδια της Συλλογής Κωστάκη έγιναν όλα το 1922 και ο συλλέκτης τα πήρε από την κόρη της ζωγράφου. Εξερευνούν, με έναν τρόπο αλυσιδωτό, τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων, μερικά από τα οποία θυμίζουν δομικά το αυστηρό χτίσιμο κυβιστικών συνθέσεων, ενώ κάποια άλλα θυμίζουν κάποιες ιδέες της Λιουμπόβ Ποπόβα. Αλλά η εφραστική γλώσσα της δουλειάς της Σοφρόνοβα παραμένει σαφώς προσωπική, και η πρωτοτυπία της την εντάσσει ανάμεσα στους πιο αξιόλογους πρωτοποριακούς ζωγράφους. Κονστρουκτιβισμός.
