-
Ο Ιβάν Κλιουν αφού πέρασε από την απόλυτη αφαιρετικότητα και εξάντλησε τα όρια της ανεικονικής τέχνης, μας παρουσιάζει μια νεκρή φύση, μέσα στο εσωτερικό ενός δωματίου, που θυμίζει το έργο του Εσωτερικό 2, όπως και τις νεκρές φύσεις των Picasso και Braque. Έχει χρησιμοποιήσει τη φόρμα του κυλίνδρου και της σφαίρας και έχει φτιάξει το εσωτερικό ενός δωματίου. Ο χώρος δεν αναπνέει, το φως δεν μπαίνει από πουθενά και λείπει οποιαδήποτε πηγή φωτισμού. Είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον, ρεαλιστικό έργο από κάποιον που υπηρέτησε τόσο πιστά την ανεικονική τέχνη του Σουπρεματισμού.
-
Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 ο Ιβάν Κουντριασόφ παρουσίασε δύο σειρές ζωγραφικών έργων: την Κατασκευή ευθύγραμμης κίνησης και την Κατασκευή καμπυλόγραμμης κίνησης. Τα έργα αυτά δεν ανταποκρίνονται στο πρόγραμμα αυτής της ένωσης, που υποστήριζε την επαναφορά στην παραστατικότητα, στην απεικόνιση των σύγχρονων θεμάτων. Η επικαιρότητά τους βρισκόταν αλλού. Διαπνέονταν από απεριόριστη πίστη στις δυνατότητες της επιστημονικής τεχνικής ανάπτυξης και διακήρυσσαν το μεγαλείο των επιστημονικών γνώσεων. Όπως στους Κ. Ρέντκο, Α. Λαμπάς, Μ. Πλάξιν, τα θέματα των πινάκων του υπαγορεύοντας από την επιστημονική σκέψη. Η γνωριμία του Κουντριασόφ με τον επιστήμονα - ερευνητή Κ. Ε. Τσιολκόφσκι -τον πατέρα της ρωσικής αεροναυπηγικής- ήταν καθοριστικό για τον ενθουσιασμό με τον οποίο αντιμετώπισε την ιδέα των διαστημικών πτήσεων. Πίστευε στη δυνατότητά τους, και γι' αυτό προσπάθησε, με τα μέσα της αφηρημένης ζωγραφικής, να εκφράσει τις διάφορες μορφές της κίνησης στο αχανές διάστημα και να αποδώσει τη δυναμική τους.
Ο Κουντριασόφ προσπάθησε να τεκμηριώσει θεωρητικά τις ζωγραφικές κατασκευές του στο βιβλίο του "Σημειώσεις για τη μη-αντικειμενική ζωγραφική": "Δουλεύοντας στη μη-αντικειμενική ζωγραφική, έφτασα σε κάποια συγκεκριμένα συμπεράσματα που υπερβαίνουν τα όρια της εργαστηριακής εργασίας των ζωγράφων. Η ζωγραφική μου παύει να είναι αφηρημένη χρωματική / μορφολογική κατασκευή και γίνεται ρεαλιστική έκφραση της σύγχρονης αντίληψης του χώρου. Αυτό είναι ένα από τα πιο βασικά ζητήματα της εικαστικής τέχνης. Αν δε το λάβουμε υπόψη, δεν μπορούμε να κατασκευάσουμε ένα σύγχρονο πίνακα. Με τη μετάβαση της τέχνης στο ρεαλισμό και την αντικειμενικότητα, η μη-αντικειμενική ζωγραφική αρχίζει να αντιλαμβάνεται το χώρο σαν περιεχόμενο και μορφή. Η ζωγραφική του χώρου -η συνθετική αντίληψη- αποδίδεται σαν ένα διαστημικό πλάνο. Για το λόγο αυτό η έκφραση αυτής της αντίληψης θα δώσει τη ζωγραφική μορφή που θα επιδείξει το απεριόριστο του διαστημικού κόσμου και θα σχηματίσει μια νέα συνθετική αίσθηση στη ζωγραφική. Ο χώρος, ο όγκος, η πυκνότητα και το φως -αλλά και υλική πραγματικότητα- αποτελούν την ουσιαστική καινοτομία, αυτή που εφαρμόζει σήμερα η ζωγραφική του χώρου. Η κοσμική μορφή, όπως τη δημιουργεί ο καλλιτέχνης από διαίσθηση, είναι ανάλογη της επιστημονικής αντίληψης για το σύμπαν".
-
Το έργο "Χωρίς τίτλο" του Πιότρ Φατέγιεφ αποτελεί ένα από τα πρώιμα έργα του, στα οποία πειραματίζεται με διάφορα είδη. Η ζωγραφική επιφάνεια χωρίζεται σε τέσσερα άνισα στην πραγματικότητα μέρα, συνδυάζοντας τάσεις του συμβολισμού με τις τυπικές μεθόδους της κυβιστικής απόδοσης της φύσης. Η μαύρη γραμμή αφενός προκαλεί αντίθεση στις αποχρώσεις της ώχρας που που κυριαρχούν χρωματικά, αφετέρου οριοθετεί τις τέσσερις επιμέρους συνθέσεις, δημιουργώντας τέσσερις αυτοτελείς αφήγήσεις-απεικονίσεις.
-
Μπροστά: Καράβι. 1931. Λάδι σε καμβά. 58 x 79. Πίσω: Τοπίο με κτήρια. 1931. Λάδι σε καμβά. 58 x 79. Μεταπρωτοπορία.
-
Πιάτο. 1921- 1922. Προλετάριοι όλων των Χωρών Ενωθείτε! RSFSR. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Μιχαήλ Ανταμόβιτς. Ζωγραφισμένη πορσελάνη. Διάμετρος 24.2. Έγχρωμη παραστατική σύνθεση σε πιάτο, που απεικονίζει, σε μικρογραφική σχεδόν κλίμακα, πλήθος κόσμου σε μαζική συγκέντρωση, με ανεμίζουσες σημαίες και πανό με συνθήματα στα ρωσικά, τα οποία αποδίδονται σε μεγαλύτερη κλίμακα και κυριαρχούν καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος της ζωγραφικής επιφάνειας. Σε μεγάλη κλίμακα και πάνω σε μικρό ύψωμα, όπου διακρίνεται πεσμένος κρατήρας, εικονίζεται, ειδωμένη από το πλάι και πίσω και σχεδόν κεντρικά τοποθετημένη, ντυμένη και με καπέλο, νεανική αντρική μορφή, που κρατά τουφέκι με λόγχη στο αριστερό και πανό με το σύνθημα «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» στα ρωσικά στο δεξί χέρι. Η σύνθεση είναι εγγεγραμμένη εντός κύκλου που δηλώνεται με μαύρο πλαίσιο. Παραγωγισμός.
-
Πιάτο. 1919. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νάταν Άλτμαν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη. Διάμετρος 24.3. Έγχρωμη σύνθεση σε κόκκινο (και λίγο μαύρο) ζωγραφισμένη σε πράσινο πιάτο. Στο κέντρο, εγγεγραμμένη εντός κόκκινου ρόμβου, βρίσκεται η κεντρική σύνθεση που απεικονίζει σχηματικά, πολυώροφα κτίρια με καμινάδες (εργοστάσια) σε πυκνή δόμηση. Καμπυλόγραμμα μοτίβα εν είδει δρόμων πλαισιώνουν από δεξιά και αριστερά τη σύνθεση σχηματίζοντας δρεπάνι και στάχυ αντίστοιχα. Περιμετρικά και σε όλη την επιφάνεια του πιάτου είναι γραμμένο στα ρωσικά το σύνθημα «Η γη στους εργαζόμενους». Παραγωγισμός.
-
Μελανοδοχείο. Τέλη δεκαετίας 1920. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη.
Μελανοδοχείο από πορσελάνη, που δομείται με βάση γεωμετρικούς όγκους (κυρίως ορθογώνια στερεά), οι οποίοι διακοσμούνται με γραμμικές συνθέσεις όπου ξεχωρίζουν τα ευθύγραμμα μοτίβα και οι συχνά εφαπτόμενες μακρόστενες πλαγιαστές ορθογώνιες επιφάνειες. Επικρατεί το λευκό και οι αποχρώσεις του κόκκινου, του μαύρου και του καφέ.
-
Πιατάκι. 1923. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη. Πιατάκι: Διάμετρος 8.4.
-
Μεγάλη καφετιέρα. 1923. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη.
-
Μικρή καφετιέρα. 1923. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη.
-
Φλιτζάνι και πιατάκι. 1923. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη. Φλιτζάνι: Ύψος 7, Διάμετρος 5.8. Πιατάκι: Διάμετρος 14.3. Παραγωγισμός.
-
Πιατάκι. 1923. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη. Πιατάκι: Διάμετρος 15.7. Παραγωγισμός.
-
Φλιτζάνι και πιατάκι. 1923. Σμάλτο σε πορσελάνη σε σχέδιο του Νικολάι Σουέτιν. Κρατικό Εργοστάσιο Πορσελάνης, Πέτρογκραντ. Ζωγραφισμένη πορσελάνη. Φλιτζάνι: Ύψος 6.5, Διάμετρος 7. Πιατάκι: Διάμετρος 13.5
-
Χωρίς τίτλο. Χωρίς χρονολογία. Γκουάς σε χαρτί. 39.4 x 30. Σχολή της Οργανικής Παιδείας/ Αναλυτική Τέχνη.
Έγχρωμη γεωμετρική σύνθεση που δομείται με βάση καμπυλόγραμμα κυρίως και λιγότερο ευθύγραμμα γεωμετρικά στοιχεία καθώς και μονοχρωματικές κατά βάση επιφάνειες, διαφοροποιούμενης κλίμακας και αποχρώσεων, που συνωστίζονται όλα σε πυκνή διάταξη ή αλληλοκαλύπτονται εν μέρει, καταλαμβάνοντας το σύνολο της ζωγραφικής επιφάνειας. Επικρατούν οι τόνοι του πράσινου, του μπλε και του μαύρου.
-
Προσωπογραφία άνδρα, του οποίου εικονίζεται το κεφάλι και το άνω μέρος του κορμού. Ο επίσημα ντυμένος άνδρας παρουσιάζεται φαλακρός, με το κεφάλι γερμένο προς τα κάτω, τα μάτια κατεβασμένα ή κλειστά και με αναγνωρίσιμα τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του (πρόκειται πιθανόν για το Ν. Khrushchev). Η μορφή είναι τοποθετημένη ελαφρώς έκκεντρα ως προς τον κατακόρυφο άξονα, ξεπερνά με το χέρι του τα αριστερά όρια της ζωγραφικής επιφάνειας και προβάλλεται σε σκούρο φόντο. Η απόδοσή του είναι ημι-νατουραλιστική και συγχρόνως γενικευμένη. Χρωματικά κυριαρχούν οι τόνοι του λευκού και ανοιχτού κίτρινου και το μαύρο.
-
Ασπρόμαυρο σχέδιο που απεικονίζει προσωπογραφία ντυμένου μυστακοφόρου άνδρα (Στάλιν) έως το ύψος των ώμων και σε στάση τριών τετάρτων.
-
Έγχρωμη αφηρημένη σύνθεση με σκούρο έως και μαύρο ανά περιοχές (ουρανός) φόντο, στο οποίο προβάλλονται ίχνη παραστατικών αναφορών, όπως πλήθος ανθρώπινων μορφών αλλά και κατασκευές που αποδίδουν καμπυλόγραμμες κυρίως φόρμες. Στο πάνω μέρος της ζωγραφικής επιφάνειας, περίπου κεντρικά, αποδίδεται λευκή φωτεινή κατασκευή σε ελαφρώς διαγώνια κατεύθυνση επί της οποίας σχηματίζεται με κόκκινο χρώμα το κεφαλαίο γράμμα М.
-
Στη σύνθεση εικονίζονται τέσσερις μορφές σε όρθια (πρώτη και τρίτη από αριστερά), καθιστή (τέταρτη από αριστερά) ή κεκλιμένη διαγώνια στάση. Οι μορφές αποδίδονται σχηματικά, μόνο σχεδόν με τα περιγράμματά τους και δύο από αυτές (οι δύο δεξιά) με – γενικευμένα – τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του προσώπου τους. Η αριστερή γυναικεία μορφή απεικονίζεται γυμνή και με αχνότερο περίγραμμα, ενώ οι άλλες τρεις ντυμένες, εκ των οποίων η δεξιά (καθιστή) εμφανίζεται πίσω από μικρό κυκλικό ή σφαιρικό αντικείμενο και με κομμένα τα πόδια στο ύψος των μηρών. Η δεύτερη από αριστερά μορφή, που απεικονίζεται σε στενή σύνδεση και επαφή με τη δεξιότερή της όρθια ντυμένη μορφή και εμφανίζεται χαμηλότερα από τις άλλες, δομείται στη βάση ενός διαγώνιου άξονα με κατεύθυνση από κάτω αριστερά προς τα πάνω δεξιά. Το χέρι της εκτείνεται προς τα δεξιά, φτάνοντας στο ύψος του δεξιού μηρού της όρθιας μορφής, ενώ πάνω από αυτό διακρίνεται κυκλικό ή σφαιρικό αντικείμενο. Ίχνη γραμμικών συνθέσεων και χρωματικών σκιάσεων ανάμεσα στις μορφές φαίνεται να αποδίδουν σχηματικά το έδαφος, ενώ χρωματικά η σύνθεση κινείται στις αποχρώσεις της ώχρας.
-
Στη σύνθεση απεικονίζεται σχηματικά αποδοσμένη μορφή που καταλαμβάνει το κέντρο και εκτείνεται στο σύνολο σχεδόν του μήκους της ζωγραφικής επιφάνειας. Η μορφή παρουσιάζεται σε ημι-ξαπλωμένη στάση με ελαφρώς ανασηκωμένο κορμό, σχεδόν σα να ίπταται, και δομείται με βάση τη διαγώνια από κάτω προς τα πάνω κοιλόκυρτη γραμμή και τα μοτίβα της καμπύλης και του κύκλου. Αριστερά από το κεφάλι της μορφής και πάνω από το μέσον της, λευκή χρωματική μάζα αποδίδει πιθανόν πουλί ή σύννεφο, ενώ, στο κάτω της μέρος, η μορφή εφάπτεται με χρωματικό σχηματισμό – ίσως ένα είδος αντανάκλασής της – στις αποχρώσεις του κόκκινου.
-
Στη σύνθεση απεικονίζονται σχηματικά δύο όρθιες (πρώτη και τρίτη από αριστερά) και δύο καθιστές ή ημι-ξαπλωμένες (δεύτερη και τέταρτη από αριστερά - η τελευταία με κομμένα τα πόδια στο ύψος των μηρών) μορφές στη βάση μιας έντονα γραμμικής σύνταξης, που δομείται με κύριο μοτίβο την κοιλόκυρτη ή οφιοειδή γραμμή, η οποία, ακολουθώντας είτε μέρος του περιγράμματος των σωμάτων των μορφών είτε το περίγραμμα του εδάφους, κατευθύνεται προς τα πάνω. Η τρίτη από αριστερά μορφή δείχνει να στηρίζεται σε μακρύ στέλεχος με πλατιά πλάκα ως απόληξη, που μοιάζει με φτυάρι.
-
Προσωπογραφία νεαρής γυναίκας που απεικονίζεται έως το ύψος του λαιμού. Η σύνθεση δομείται με βάση τη κυκλική ή σπειροειδή γραμμική κίνηση, η οποία καλύπτει σχεδόν στο σύνολό τους τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του προσώπου. Η σύνθεση κινείται στις αποχρώσεις του καφέ.
-
Όρθια και έως το ύψος των γονάτων απεικονίζεται ντυμένη ανδρική μορφή χωρίς καθόλου ή με λυγισμένα τα γόνατα. Γραμμικό μοτίβο που ξεκινά ανάμεσα από τις μασχάλες της (πιο ευκρινώς την αριστερή) αποδίδει ίσως δεκανίκι. Η μορφή παρουσιάζεται με ιδιαίτερα επιμηκυσμένα τα χέρια και πολύ κοντό το λαιμό, ενώ με το κεφάλι έντονα λυγισμένο προς τα δεξιά της κοιτά ψηλά, αγγίζοντας σχεδόν τα όρια της ζωγραφικής επιφάνειας προς τα πάνω. Γραμμικό δίκτυο λεπτών, κοντών σε πάχος και πυκνών ανά περιοχές γραμμών αποδίδει σχηματικά το ουδέτερο ή απρόσωπο χώρο στον οποίο είναι τοποθετημένη η μορφή.
-
Ασπρόμαυρη προσωπογραφία ντυμένου άνδρα που απεικονίζεται ως το ύψος του στέρνου με το κεφάλι σε στάση τριών τετάρτων. Η σύνθεση δομείται με βάση τη γραμμική σύνταξη και κυρίως τις υψομετρικές καμπύλες.
-
Απεικονίζεται ολόσωμη όρθια, γυμνή γυναικεία μορφή, που αποδίδεται εντελώς σχηματικά. Με μικρή κόκκινη γραμμική σήμανση κατά μήκος ενός κεντρικού κατακόρυφου άξονα δηλώνεται το πηγούνι και το χαρακτηριστικό του φύλου της.
-
Σύνθεση με πυκνές σπειροειδείς γραμμές κατά μήκος του κατακόρυφου άξονα της ζωγραφικής επιφάνειας, που δίνει την εντύπωση ελαστικού κυλίνδρου. Γύρω από τη σπείρα δηλώνεται γκρι-καφέ σκιά, ενώ σκουρότερη σκιά της ίδιας απόχρωσης, με καμπύλο περίγραμμα προς την πλευρά της σπείρας, οριοθετεί το κάτω άκρο της σύνθεσης. Η σύνθεση κινείται χρωματικά σε σκούρους τόνους (καφέ – μαύρο) και προβάλλεται σε ουδέτερο φόντο.
