-
Οι μπολσεβίκοι τόνισαν ιδιαίτερα το σπουδαίο ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η προπαγάνδα για τη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών και την εξασφάλιση της νίκης στον εμφύλιο πόλεμο (1918-21). Έτσι, κατά τη διάρκεια του αγώνα, τυπώθηκε και κυκλοφόρησε από διάφορους φορείς μια τεράστια ποσότητα αφισών, λιθογραφιών και μπροσούρων, πολιτικού και ιδεολογικού περιεχομένου, υπέρ του νέου καθεστώτος, ενώ δεν έλειψαν τα κάθε είδους σχέδια μεγαφώνων και άλλων προπαγανδιστικών κατασκευών.
-
Πρόκειται για σχέδιο στο οποίο η Ekster συνδυάζει τα γεωμετρικά σχήματα και τις έντονες ευθείες γραμμές με τη δυναμική κίνηση του Φουτουρισμού, όπως διακρίνεται στο κάτω μέρος του ρούχου. Στο εν λόγω σχέδιο προτιμώνται τα σκούρα χρώματα, ενώ γνωρίζουμε ότι τα υπόλοιπα κοστούμια ήταν ασημένια με μπλε και μαύρο χρώμα. Η Ekster αποτέλεσε τον κύριο φορέα για την προώθηση του ιταλικού φουτουρισμού και ο Carlo Carra θα την περιγράψει ως μια "μεγαλοφυή ένθερμη φουτουρίστρια".
-
Χρωματικός δίσκος διαχωρισμένος σε είκοσι τέσσερα όμοια κυκλικά τμήματα ακτινωτής διάταξης που ξεκινούν από κοινό λευκό κύκλο στο κέντρο και αποδίδουν αποχρώσεις των βασικών και των συμπληρωματικών τους χρωμάτων (recto).
Στην πίσω πλευρά του χαρτιού και σε κατακόρυφη διάταξη είναι σχεδιασμένα τέσσερα στερεά (κύβοι ή ορθογώνια παραλληλεπίπεδα), σε αξονομετρική απόδοση, το ένα κάτω από το άλλο, από τα οποία το πρώτο είναι εμφανώς μικρότερο από τα άλλα τρία. Τα στερεά είναι ειδωμένα από πάνω, έτσι ώστε να φαίνεται η άνω και οι δύο πλαϊνές έδρες τους, ενώ κάθε πλευρά του ίδιου στερεού εμφανίζεται χρωματισμένη με διαφορετικό χρώμα (verso).
-
Ασπρόμαυρη γραμμική σύνθεση που δομείται με βάση μια κατακόρυφο ευθεία, η οποία εκτείνεται στο μέσο και στο σύνολο του ύψους της ζωγραφικής επιφάνειας και διασταυρώνεται με αχνότερες γραμμές, μια χιαστή στο κάτω της τμήμα και μια κυκλική στο πάνω της τμήμα, που τη διαπερνά εν είδει κυκλικής χορδής.
-
Γραμμική σύνθεση που βασίζεται σε τέσσερις επάλληλες τετράπλευρες γεωμετρικές φόρμες (δύο μακρόστενα και ένα τρίτο ορθογώνια και ένα τετράγωνο), από τις οποίες ξεχωρίζουν σε μέγεθος οι δύο μακρόστενες ορθογώνιες, κάθετα διασταυρούμενες μεταξύ τους. Η σύνθεση συμπληρώνεται από δύο διακεκομμένες ευθείες κάθετα τεμνόμενες στο μέσον τους. Στην πίσω όψη, ένα σχέδιο παρόμοιο.
-
Ασπρόμαυρη γραμμική γεωμετρική σύνθεση που δομείται με βάση εν μέρει επάλληλες αλληλοκαλυπτόμενες ή τεμνόμενες, κυρίως μακρόστενες τετράπλευρες, τετράπλευρες και τριγωνικές επιφάνειες καθώς και ένα καμπυλόγραμμο, σκιασμένο εσωτερικά, μοτίβο, στο μέσον και αριστερά, τα οποία προβάλλονται σε ενιαίο, ουδέτερο φόντο. Η όλη διάταξη δίνει την αίσθηση του βάθους.
-
Κατασκευή. 1920. Μελάνι και γεωμετρικά όργανα σε χαρτί. 25.4 x 19.3. Υπογραφή κ. δ.: Β. Στένμπεργκ. Σφραγίδα του Ίνχουκ αρ. 6. Ίνχουκ.
Ασπρόμαυρη σύνθεση που απεικονίζει γωνιώδη κατασκευή με καμπυλόγραμμη απόληξη (τριγωνική επιφάνεια με καμπύλη τη μια πλευρά) και παρεμβαλλόμενες (ένθετες) γραμμικές φόρμες, οι οποίες σχηματίζουν μεταξύ τους γωνίες ή τρίγωνα. Το σύνολο θυμίζει χωροδικτύωμα.
-
Σύνθεση. 1920. Χρωματιστό μολύβι και γεωμετρικά όργανα σε χαρτί. 21 x 13.9. Υπογραφή, τίτλος και χρονολογία όπισθεν: Σύνθεση 1920 Β. Στένμπεργκ. Σφραγίδα του Ίνχουκ αρ. 5. Ίνχουκ.
Έγχρωμη γεωμετρική σύνθεση σε μπλε και κόκκινο που δομείται με βάση εν μέρει αλληλοκαλυπτόμενες ή τεμνόμενες επιφάνειες και σχήματα (γωνίες) καθώς και ευθείες, καμπύλες ή κυκλικές γραμμές.
-
Ο Κονστρουκτιβισμός αναπτύχθηκε στη Ρωσία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, γύρω στα 1919-20 ως μια γενικότερη φιλοσοφία, που υποστήριζε τον υλισμό έναντι του ιδεαλισμού, και αποζητούσε την ένωση της τέχνης με τη ζωή. Η στράτευση της τέχνης για τον άνθρωπο έγινε η βασική αρχή του κινήματος και η τρισδιάστατη κατασκευή έγινε η μοναδική μορφή έκφρασης, που θεωρήθηκε ικανή να ανταποκριθεί στα δεδομένα της νέας βιομηχανικής κοινωνίας και μαζικής πνευματικής καλλιέργειας. Φαίνεται λοιπόν ότι ο Κονστρουκτιβισμός στέκεται στην αντίπερα όχθη του Σουπρεματισμού, καθώς λειτουργεί και ως μια αντίδραση στη μη-αντικειμενική και απόλυτη ζωγραφική του Σουπρεματισμού. Οι Κονστρουκτιβιστές συνέδεσαν το έργο τους και το όραμα τους με τις πολιτικές επιδιώξεις της Οκτωβριανής Επανάστασης. Πολιτικοποίησαν το ρόλο του καλλιτέχνη, καθήκον του οποίου ήταν να φέρει την τέχνη κοντά στο λαό, μέσα στη ζωή και κατ’ επέκταση στην παραγωγή για την εξυπηρέτηση των συλλογικών αναγκών.
-
Παράδειγμα συνθετικής δομής. 1921. Μελάνι, μολύβι και αραιωμένο χρώμα σε χαρτόνι. 38 x 27.5. Υπογραφή και χρονολογία κ. δ.: Ν Λαντόφσκι 15 Απριλίου 1921. Διάσπαρτες σημειώσεις με μελάνι: Σχεδιάγραμμα της δομής της σύνθεσης/ Παράδειγμα ήρεμης δομής/ Επίπεδο Γ/ Επίπεδο Β/ Η όλη δομή καθορίζεται από το ορθογώνιο Α, το οποίο δημιουργεί γεωμετρικές ομοιότητες και μεταθέσεις που έχουν κέντρο το Α. Πίσω: Κυκλική σφραγίδα του Ίνχουκ χωρίς αριθμό. Ίνχουκ.
-
Μοντέλο για κατασκευαστική δομή. 1921. Μελάνι, μολύβι και αραιωμένο χρώμα σε χαρτόνι. 38 x 27.3. Υπογραφή και χρονολογία κ. α.: Ν Λαντόφσκι 15 Απριλίου 1921. Διάσπαρτες σημειώσεις με μελάνι: Δεδομένων δύο επιπέδων Α και Β που σχηματίζουν διεπίπεδη γωνία, πρέπει να φτιαχτεί μια κατασκευαστική δομή που να δείχνει και τη γωνία και τις δεδομένες ιδιότητες του κάθε επιπέδου/ Επίπεδο Α/ Επίπεδο Β/ Μοντέλο για μια κατασκευαστική μορφή/ Σχεδιάγραμμα της δομής. Πίσω: Κυκλική σφραγίδα του Ίνχουκ χωρίς αριθμό. Ίνχουκ.
-
Ένα από τα κέντρα διαμόρφωσης της αντίληψης του κονστρουκτιβισμού και της παραγωγικής τέχνης ήταν το Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας (1920-1924). Το 1921 ήταν μια χρονιά ορόσημο στην ιστορία του ΙΝΧΟΥΚ από την άποψη της μεγάλης μεταστροφής που πραγματοποιήθηκε με το σύνθημα «από την απεικόνιση στην κατασκευή». Ο Καρλ Ιόγκανσον δημιούργησε δύο οριακά σχηματοποιημένα σχέδια, τα οποία εκτέλεσε με χρωματιστά μολύβια, το ένα από τα δύο είναι η εν λόγω Σύνθεση.
-
Χρονολογία πίσω: 7 Απριλίου 1921. Σφραγίδα του Ίνχουκ αρ. 17. Γραπτή σημείωση με μολύβι: Γραφική παράσταση κατασκευής μιας ολόκληρης ψυχρής δομής στο χώρο./ Κατασκευή./ Η κατασκευή μιας ολόκληρης ψυχρής κατασκευής στο χώρο ή οποιοσδήποτε ψυχρός συνδυασμός σκληρών υλικών είναι ένας σταυρός, είτε ορθογώνιος (α’ α’’ α’’’’) είτε αμβλυοξυγώνιος (α’’’)’’.
Ένα από τα κέντρα διαμόρφωσης της αντίληψης του κονστρουκτιβισμού και της παραγωγικής τέχνης ήταν το Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας (1920-1924). Το 1921 ήταν μια χρονιά ορόσημο στην ιστορία του ΙΝΧΟΥΚ από την άποψη της μεγάλης μεταστροφής που πραγματοποιήθηκε με το σύνθημα «από την απεικόνιση στην κατασκευή». Ο Καρλ Ιόγκανσον δημιούργησε δύο οριακά σχηματοποιημένα σχέδια, τα οποία εκτέλεσε με χρωματιστά μολύβια, το ένα από τα δύο είναι η εν λόγω Κατασκευή.
-
Ασπρόμαυρη γεωμετρική σύνθεση που δομείται από στερεομετρικές και επίπεδες επιφάνειες, τοποθετημένες με σκιάσεις η μία πάνω ή δίπλα στην άλλη, κατά μήκος του κατακόρυφου άξονα της ζωγραφικής επιφάνειας. Ο Μπάμπιτσεφ ήταν ανάμεσα στους καλλιτέχνες που έλαβε μέρος το 1921 στη συζήτηση με θέμα «Η ανάλυση των εννοιών της κατασκευής και της σύνθεσης και η οριοθέτησή τους», η οποία διήρκησε τέσσερις μήνες και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο πρώιμο στάδιο της διαμόρφωσης του κονστρουκτιβισμού. Υπήρξε υπέρμαχος της άποψης πως οι συνθέσεις αποτελούν συνδυασμό επίπεδων στοιχείων, ενώ οι κατασκευές είναι σύνθετες δομήσεις στον χώρο με τη χρησιμοποίηση κάποιων τεταμένων ελασμάτων, γεγονός που αποτυπώνεται στα δύο σχέδια που σώζονται στη Συλλογή Κωστάκη με τίτλο «Κατασκευή» και «Σύνθεση».
-
Χωρίς τίτλο. 1922. Κάρβουνο σε χαρτί. 20.9 x 14.2. Το έργο εξερευνά με έναν τρόπο αλυσιδωτό τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων και θυμίζει δομικά το αυστηρό χτίσιμο των κυβιστικών συνθέσεων. Κονστρουκτιβισμός.
-
Χωρίς τίτλο. 1922. Κάρβουνο σε χαρτί. 19.5 x 15.7. Το έργο εξερευνά με έναν τρόπο αλυσιδωτό τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων και θυμίζει δομικά το αυστηρό χτίσιμο των κυβιστικών συνθέσεων. Κονστρουκτιβισμός.
-
Χωρίς τίτλο. 1922. Κάρβουνο σε χαρτί. 21.3 x 15.4. Το έργο εξερευνά με έναν τρόπο αλυσιδωτό τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων και θυμίζει δομικά το αυστηρό χτίσιμο των κυβιστικών συνθέσεων. Κονστρουκτιβισμός.
-
Χωρίς τίτλο. 1922. Κάρβουνο σε χαρτί. 23.4 x 15.9. Το έργο εξερευνά με έναν τρόπο αλυσιδωτό τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων και θυμίζει δομικά το αυστηρό χτίσιμο των κυβιστικών συνθέσεων. Κονστρουκτιβισμός.
-
Χωρίς τίτλο. 1922. Κάρβουνο και γκουάς σε χαρτί. 38.8 x 30.3. Χρονολογία κ. δ.: 22. Το έργο εξερευνά με έναν τρόπο αλυσιδωτό τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων και θυμίζει δομικά το αυστηρό χτίσιμο των κυβιστικών συνθέσεων. Κονστρουκτιβισμός.
-
Χωρίς τίτλο. 1922. Μελάνι και ακουαρέλα σε χαρτί. 22.2 x 18.2. Μονόγραμμα κ. δ.: Α. Φ. Σ. Το έργο εξερευνά με έναν τρόπο αλυσιδωτό τις αμοιβαίες συναρτήσεις ημικυκλικών και γραμμικών σχημάτων και θυμίζει δομικά το αυστηρό χτίσιμο των κυβιστικών συνθέσεων. Κονστρουκτιβισμός.
-
Ορθογώνια, τρίγωνα και κύκλοι τέμνονται στο χώρο και χρωματίζονται με παστέλ χρώματα. Δημιουργούνται επίπεδα, που εισέρχονται το ένα στο άλλο και φτιάχνουν μια "κατασκευασμένη εικόνα". Η ανεικονική ζωγραφική του Κλιουν μέσα από τα σχήματα που χρησιμοποιεί προκαλεί το θεατή να δομήσει χώρους, σαν να επρόκειτο για ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο που ορίζει τους χώρους μετακίνησης.
Ο Κλιούν ενδιαφέρθηκε για τη λειτουργία μεμονωμένων γεωμετρικών σχημάτων στο χώρο, ενώ αργότερα διερεύνησε τις σχέσεις κυκλικών και γραμμικών σχημάτων σε συνθέσεις που μαρτυρούν κάποια επίδραση της ζωγραφικής του Ροτσένκο. Τα έργα του ωστόσο χαρακτηρίζονται από μια προσωπική προσέγγιση στην αντιμετώπιση της φόρμας, του χώρου, του υλικού και της σύνθεσης. Τον Κλιούν τον γοήτευε επίσης το φαινόμενο των τεμνόμενων διαφανών επιπέδων, ένα είδος σύνθεσης που θυμίζει, ως ένα βαθμό, μερικά από τα κυβοφουτουριστικά και Ζωγραφικά Αρχιτεκτονήματα της Ποπόβα.
-
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1920 ο Κλιούν παρουσιάζει διάφορους συνδυασμούς με γεωμετρικά σχήματα σε διαφορετικές χρωματικές κλίμακες, εκτείνοντας τα όρια του Σουπρεματισμού. Ο Κλιουν ενδιαφέρθηκε για τη λειτουργία μεμονωνομένων γεωμετρικών σχημάτων στο χώρο, ενώ αργότερα διερεύνησε τις σχέσεις κυκλικών και γραμμικών σχημάτων σε συνθέσεις που μαρτυρούν κάποια επίδραση της ζωγραφικής του Ροτσένκο. Τα έργα του ωστόσο χαρακτηρίζονται από μια προσωπική προσέγγιση στην αντιμετώπιση της φόρμας, του χώρου, του υλικού και της σύνθεσης. Τον Κλιουν τον γοήτευε επίσης το φαινόμενο των τεμνόμενων διαφανών επιπέδων, ένα είδος σύνθεσης που θυμίζει, ως ένα βαθμό, μερικά από τα κυβοφουτουριστικά και Ζωγραφικά Αρχιτεκτονήματα της Ποπόβα.
-
Οι ζωγραφικές αναζητήσεις της Ποπόβα κατά τη διετία 1920 - 1921 εστιάζονταν κυρίως στη σημασία της γραμμής παρά του χρώματος και του επιπέδου. Στο έργο αυτό είναι προφανής η μεγάλη έμφαση που δίνεται στην όψη κατασκευής των εικονιζομένων σχημάτων. Η εντύπωση της συμπαγούς τρισδιάστατης κατασκευής μέσα στο χώρο εντείνεται ακόμα περισσότερο από τις άσπρες φωτεινές περιοχές των σχημάτων. Τα τρισδιάστατα στοιχεία του έργου, μπορεί να ανγνωριστεί ως το ζωγραφικό αντίστοιχο αληθούς μηχανικής κατασκευής φτιαγμένη από βιομηχανικά υλικά, που εδώ έχει αποκτήσει οντότητα χάρη στον έντεχνο τρόπο με τον οποίο η ζωγράφος χειρίζεται τη φόρμα, το χρώμα, το φως και το χώρο.
-
Στο διάστημα 1916 - 1918 η Ποπόβα έφτιαξε τα πρώτα ώριμα μη- αντικειμενικά της έργα σε ένα καθαρά προσωπικό στυλ, τα οποία ονόμασε Ζωγραφικά αρχιτεκτονήματα. Ο καταλυτικός παράγοντας στη διαμόρφωση του δικού της μη- αντικειμενικού ιδιώματος ήταν κυρίως η επίδραση του σουπρεματισμού του Μαλέβιτς, η γλώσσα των γεωμετρικών σχημάτων των συγκροτημένων σε δυναμικές συνθέσεις που αιωρούνται μέσα στο χαοτικό, λευκό, κοσμικό διάστημα. Σκοπός της ζωγράφου είναι η δημιουργία μιας δυναμικής κατασκευής διαγωνίως τεμνόμενων και σχεδόν άυλων επιπέδων που διασταυρώνονται υπό διάφορες γωνίες κλίσης μέσα σε έναν πολυσύνθετο ζωγραφικό χώρο. Η σύνθεση διατηρεί μια αέναη οπτική ρευστότητσ που απορέει από το παιχνίδισμα του φωτός πάνω στα ευκρινούς υφής και ωστόσο ημιδιάφανα επίπεδα. Τριγωνικά και τραπεζοειδή επίπεδα διασταυρώνονται μεταξύ τους υπό διαφορετικές κλίσεις και οι κατάφωτες άσπρες περιοχές τους δίνουν την αίσθηση της μαρμαρυγής και ενός χώρου που σφύζει από ζωή. Η σύνθεση υπερβαίνει τα όρια του πίνακα προς κάθε κατεύθυνση. Το έργο αυτό είναι σχεδόν αποκλειστικά μια συμφωνία σε χρώμα μπλέ. Διάφορα επίπεδα που κυμαίνονται τονικά από το πιο ανοικτό έως το σχεδόν μαύρο, οργανώνονται γύρω από ένα φωτεινό κέντρο που κάνει τα γύρω του σχήματα να πάλλονται και να λαμπυρίζουν, ενώ παράλληλα τονίζει την αίσθηση που δημιουργεί η υφή της ζωγραφικής επιφάνειας. Η σύνθεση είναι βασικά χτισμένη πάνω σε ένα σύνολο τριγωνικών σχέσεων και τεμνόμενων διαγώνιων που ενεργοποιούν το ζωγραφικό πεδίο και δημιουργούν ένα δυναμικό χώρο.
-
Στο διάστημα 1916 - 1921 η Ποπόβα έφτιαξε τα πρώτα ώριμα μη- αντικειμενικά της έργα σε ένα καθαρά προσωπικό στυλ, τα οποία ονόμασε Ζωγραφικά αρχιτεκτονήματα. Ο καταλυτικός παράγοντας στη διαμόρφωση του δικού της μη- αντικειμενικού ιδιώματος ήταν κυρίως η επίδραση του σουπρεματισμού του Μαλέβιτς, η γλώσσα των γεωμετρικών σχημάτων των συγκροτημένων σε δυναμικές συνθέσεις που αιωρούνται μέσα στο χαοτικό, λευκό, κοσμικό διάστημα. Σκοπός της ζωγράφου είναι η δημιουργία μιας δυναμικής κατασκευής διαγωνίως τεμνόμενων και σχεδόν άυλων επιπέδων που διασταυρώνονται υπό διάφορες γωνίες κλίσης μέσα σε έναν πολυσύνθετο ζωγραφικό χώρο. Η σύνθεση διατηρεί μια αέναη οπτική ρευστότητα που απορρέει από το παιχνίδισμα του φωτός πάνω στα ευκρινούς υφής και ωστόσο ημιδιάφανα επίπεδα. Τριγωνικά και τραπεζοειδή επίπεδα διασταυρώνονται μεταξύ τους υπό διαφορετικές κλίσεις και οι κατάφωτες άσπρες περιοχές τους δίνουν την αίσθηση της μαρμαρυγής και ενός χώρου που σφύζει από ζωή. Η σύνθεση υπερβαίνει τα όρια του πίνακα προς κάθε κατεύθυνση. Οι χρωματικοί συνδυασμοί αντανακλούν την πολύ προσωπική χρωματική ευαισθησία της Ποπόβα.
Σουπρεματισμός/ Μη- αντικειμενική τέχνη.
