-
Απεικονίζονται οκτώ χρωματικοί κυκλικοί δίσκοι διατεταγμένοι σε τέσσερα οριζόντια ζεύγη και δύο κατακόρυφες στήλες. Ο κάθε κυκλικός δίσκος διαιρείται σε τρεις κυκλικούς τομείς, διαφορετικής τονικότητας. Επικρατούν οι τόνοι του κίτρινου, πορτοκαλί, πράσινου, ροζ-μοβ.
-
Γραμμικό σχέδιο χωροκατασκευής με αξονομετρική σύνθεση διαφορετικού μεγέθους κατακόρυφων και οριζόντιων πλαισίων. Το σύνολο διακρίνεται για την σχεδόν ακροβασία των σχημάτων και το παιγνίδι με τους κανόνες της φυσικής και της βαρύτητας.
-
Απεικονίζεται χωροκατασκευή μεγάλου μεγέθους που αποτελείται από στύλους, δοκούς, ορθογώνια στερεά, οριζόντια επίπεδα, γερανογέφυρες, χωροδικτυώματα, πυλώνες, στέγαστρο. Χρησιμοποιείται έντονα η κεντρική προοπτική.
-
Ασπρόμαυρη γραμμική σύνθεση που αποτελείται κυρίως από κάθετη αλληλοτομή ενός μεγάλου μακρόστενου ορθογωνίου και ενός μικρότερου με ημι-κυκλική τη μια του στενή πλευρά. Εφαπτόμενα ή αλληλοτεμνόμενα με τα δύο αυτά σχήματα αναγνωρίζονται ακόμη τμήμα ορθογωνίου στερεού (δεξί τμήμα σύνθεσης), κύβου (κέντρο), ημι-κυκλικός δακτύλιος, σκιασμένος μαύρος (κέντρο και άνω μέρος σύνθεσης) καθώς και τετράπλευρες κυρίως επιφάνειες. Η σύνθεση είναι τοποθετημένη σε διαγώνια διεύθυνση (από πάνω αριστερά προς τα κάτω δεξιά), μοιάζει να αιωρείται στο χώρο και δομείται με βάση διαφορετικής πυκνότητας και τονικότητας γραμμική σκίαση των περιγραμμάτων καθώς και την απουσία της.
-
Έγχρωμη σύνθεση που απεικονίζει μεγα-κατασκευή με οθόνη, βήμα ομιλητή και προπαγανδιστικό σταντ. Η κατασκευή στηρίζεται βασικά σε ζεύγη σταυροειδώς τεμνόμενων δοκών καθώς και χιαστί διασταυρούμενων ευθύγραμμων στοιχείων (σύρματα, τεντωμένα σκοινιά) που συγκρατούν ή συμπληρώνουν την κατασκευή (τις πλευρικές δοκούς). Η κατασκευή περιλαμβάνει μεγάλη ορθογώνια οθόνη σε διαγώνια θέση που φέρει τη λέξη ЭКРАН (άνω μέρος) καθώς και ορθογώνιο πλαίσιο οριζόντια διατεταγμένο από κάτω της. Επίσης διακρίνονται μικρό κόκκινο μακρόστενο ορθογώνιο (αναλόγιο) εγκιβωτισμένο σε μεγαλύτερο ορθογώνιο στερεό, αποτελούμενο από μικρά ασπρόμαυρα, όμοια μεταξύ τους και επάλληλα τοποθετημένα, στενόμακρα ορθογώνια (βήμα ομιλητή). Τέλος κάτω από αυτό διακρίνεται, σε κατακόρυφη διάταξη, σειρά έξι επάλληλα τοποθετημένων ορθογώνιων επιφανειών εν είδη σανίδων για ράφια και πίσω τους ορθογώνια επιφάνεια (ίσως στερεό) διακοσμημένο με πυκνή διαγράμμιση. Στο κάτω μέρος της ζωγραφικής επιφάνειας και σε όλο σχεδόν το μήκος της διακρίνονται γράμματα και αριθμοί.
-
Έγχρωμη σύνθεση που απεικονίζει κατασκευή (πτυσσόμενης βάσης) με οθόνη (πάνω αριστερά) και ραδιοφωνικό μεγάφωνο αναγγελιών (κέντρο), το οποίο στηρίζεται σε ορθογώνιο στερεό που στις δύο ορατές πλευρές του φέρει σε κόκκινο και λευκό τον αριθμό 5, σε λευκό και μαύρο φόντο αντίστοιχα. Το κωνικό σχήμα του μεγαφώνου αποδίδεται με κόκκινο τρίγωνο που έχει καμπύλη τη μια του πλευρά, επί της οποίας εφάπτεται κυκλικός δίσκος μαύρος εξωτερικά και με μικρότερα τρίγωνα εσωτερικά, εναλλάξ κόκκινα και λευκά και ακτινωτά διατεταγμένα γύρω από μικρότερο κόκκινο κύκλο. Ο φέρων σκελετός της κατασκευής αποτελείται από χιαστί τεμνόμενα κατακόρυφα, διαγώνια και οριζόντια ευθύγραμμα στοιχεία (συρματόσκοινα ή μεταλλικοί ράβδοι) και μακρόστενα στερεά ορθογώνιας διατομής, εν είδη δοκών. Στην ορθογώνια οθόνη αναγράφεται η λέξη ЭКРАН με γράμματα εναλλάξ σκιασμένα μαύρα και διαγραμμισμένα με επάλληλες λεπτές μαύρες γραμμές, ενώ επάνω της, σε διαγώνια διάταξη και η μια κάτω από την άλλη είναι γραμμένες οι λέξεις РАДИО ОРАТОР.
-
Ασπρόμαυρη γεωμετρική σύνθεση διαγώνια τοποθετημένη ως προς τη ζωγραφική επιφάνεια, η οποία στηρίζεται στην πυκνή αλληλοκάλυψη και την αλληλοτομή στενόμακρων και πλατυμέτωπων ορθογώνιων στερεών σε αξονομετρική απεικόνιση. Η σύνθεση δομείται χρωματικά κατεξοχήν με βάση την αντίθεση άσπρου – μαύρου.
-
Ασπρόμαυρη γραμμική σύνθεση όπου κυριαρχούν μεγάλου ως επί το πλείστον μήκους και ελαφρώς διαγώνιας διεύθυνσης ευθείες, παράλληλες ή κάθετα τεμνόμενες μεταξύ τους αλλά και με άλλες μικρότερες (μεμονωμένες ή καθ’ ομάδες) καθώς επίσης έναν κύκλο (αριστερά) και ορθογώνιες επιφάνειες και στερεά.
-
Ασπρόμαυρη γραμμική σύνθεση όπου κυριαρχεί το κατακόρυφο στοιχείο που αποδίδεται με ένα κεντρικό σύνθετο στέλεχος, με το οποίο τέμνονται διαγώνια τρία επάλληλα, το ένα κάτω από το άλλο, γραμμικά πλέγματα σαν κεραίες ή κάνναβος. Το κάθε πλέγμα αποτελούν δύο σειρές παράλληλων ευθειών που τέμνονται κάθετα μεταξύ τους σχηματίζοντας σειρές μικρών τετραγώνων. Η όλη κατασκευή φαίνεται να «πατά» ή να ξεκινάει από μια τετράγωνη βάση διαγώνια τοποθετημένη, που σχηματίζεται από παράλληλες και κάθετα τεμνόμενες σκιασμένες γραμμές (εν είδη δρόμων).
-
Στο διάστημα από το 1919 ως το 1921 ο Λετονός καλλιτέχνης Γκούσταβ Κλούτσις εργάστηκε πάνω στην ιδέα της ζωγραφικής αναπαράστασης ενός πλανήτη που αιωρείται και στον οποίον τηρούνται οι κανόνες της ατμοσφαιρικής βαρύτητας ενώ τα διάφορα μινιμαλιστικά επίπεδα που τέμνουν την σφαίρα επιδιώκουν να μεταφέρουν μηνύματα σχετικά με τις δυνατότητες των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων. Ο κεντρικός πίνακας, ο οποίος έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ως προς την χρήση υλικών που μεταβάλλουν την υφή, τιτλοφορείται “Δυναμική Πόλη”. Ο Κλούτσις έχει παρουσιάσει τον πίνακα και με τον τίτλο “Σχέδιο για την Πόλη του Μέλλοντος” ενώ έχει χαρακτηρίσει την καλλιτεχνική του μέθοδο “αξονομετρική ζωγραφική”.
Το έργο «Δυναμική Πόλη» του Γκούσταβ Κλούτσις θεωρείται σήμερα ένα από τα πλέον εμβληματικά έργα της ρωσικής πρωτοπορίας.
O Γκούσταβ Κλούτσις εκτελέστηκε από το σταλινικό καθεστώς το 1938. Η μνήμη του αποκαταστάθηκε το 1957.
-
Ο καλλιτέχνης έχει πραγματευτεί το έργο με δύο τρόπους και τεχνικές. Στην αριστερή πλευρά για να περιγράψει τη θάλασσα έχει χρησιμοποιήσει μικρές και πλατιές πινελιές στα πλαίσια του ιμπρεσιονισμού, ενώ το παιδί που ετοιμάζεται να βουτήξει και τη γυναίκα με το καπέλο τα έχει ζωγραφίσει πιο αφαιρετικά, με μεγάλες πινελιές. Τα περιγράμματά των μορφών είναι καθαρά και ορίζουν τις μορφές στο χώρο. Δεν έχουμε πλήρη γνώση του χώρου και του χρόνου τέλεσης της σκηνής, αλλά αισθανόμαστε το αεράκι που φυσάει και τον ήλιο του καλοκαιριού, ακόμα και αν δεν μπορούμε να ορίσουμε αν είναι πρωί ή απόγευμα. Το έργο δε θυμίζει σε τίποτα τις ανεικονικές, σουπρεματιστικές μελέτες του Κλιουν των προηγούμενων και επόμενων χρόνων. Πιθανότατα ο Κλιουν να αποτυπώνει ένα πραγματικό γεγονός, να συλλαμβάνει δηλαδή μια πραγματική σκηνή στο Γκουρζούφ και το έργο να έχει ζωγραφιστεί plein air.
-
Ο Κλιούν είναι ορθολογικός καλλιτέχνης. Πολλά έργα του μπορούν να θεωρηθούν υπόδειγμα καλλιτεχνικού προσανατολισμού ή ορισμένου σταδίου εξέλιξης της καλλιτεχνικής μορφής. Δεύτερο μεγάλο προτέρημά του ήταν η τάση του για μίμηση και δανεισμό. Ίσως η μεθοδικότητά του και ο ορθολογισμός του να συνδέονται μ' αυτό. Την περίοδο της κρίσης της πρωτοπορίας, όταν παντού σταμάτησαν να εκφράζονται νέες ελκυστικές φόρμες, ο Κλιούν στράφηκε προς τα πίσω, στην ιστορία. Στις νεκρές φύσεις της περιόδου 1925-1932 ο Κλιούν προβάλλεται ως καθαρός εκπρόσωπος της "μετα-πρωτοπορίας", ζωγράφος εν μέρει του σαλονιού, αρκετά διακοσμητικός και πάντα ορθολογικός.
Εδώ έχουμε ένα σχέδιο για ένα μνημείο για την Αγροτική Έκθεση του 1941. Ο Κλιούν στάλθηκε στην Ufa την περίοδο του πολέμου.
-
Ο Κλιουν μας παρουσιάζει μια άποψη, πιθανότατα, του χωριού Γκόρκι κατά τη διάρκεια της Πανσελήνου, στην προσπάθειά του να αιχμαλωτίσει το τοπίο μέσα στις συγκεκριμένες φυσικές συνθήκες. Στην παραστατική τέχνη είναι έντονη η ανάγκη των ζωγράφων να αποδώσουν την αίσθηση που προκαλούν τα αντικείμενα που αναπαριστούν, κάτι που λείπει τελείως από την ανεικονική τέχνη. Ο Κλιουν πετυχαίνει να συλλάβει τα φώτα και τα χρώματα που δημιουργούνται υπό το φως του φεγγαριού, μέσα από τα παστέλ χρώματα που χρησιμοποιεί και τις απαλές γραμμές με τις οποίες δούλεψε το έργο. Κεντρική θέση έχει το σπίτι που απεικονίζεται στη δεξιά πλευρά του πίνακα, ενώ την ισορροπία του πίνακα κρατά στην αριστερή πλευρά του πίνακα ένα μικρότερο σπίτι και ένα δέντρο. Το φεγγάρι στέκει ολόγιομο στο κέντρο του πίνακα και το φως του απλώνεται στο τοπίο και τα αντικείμενα γύρω του.
-
Ο Κλιούν παρουσιάζει μια άποψη από ένα νεκροταφείο εστιάζοντας στον τάφο του πατέρα του. Το νεκροταφείο βρίσκεται μέσα σε ένα πυκνό δάσος από κυπαρίσσια και ο Κλιούν αποδίδει ρεαλιστικά τη φύση και τον τάφο.
-
Ο Κλιουν μας παρουσιάζει μια άποψη του χωριού Γκόρκι κατά τη διάρκεια του πρωινού φωτός, όταν η μέρα ξημερώνει και ο ήλιος φωτίζει με τις ακτίνες του τα σπίτια και το φυσικό περιβάλλον του χωριού. Στην παραστατική τέχνη είναι έντονη η ανάγκη των ζωγράφων να αποδώσουν την αίσθηση που προκαλούν τα αντικείμενα που αναπαριστούν, κάτι που λείπει τελείως από την ανεικονική τέχνη. Ο Κλιουν πετυχαίνει να συλλάβει την πρωινή υγρασία μέσα από τα παστέλ χρώματα που χρησιμοποιεί και τις απαλές γραμμές με τις οποίες δούλεψε το έργο. Ο πίνακας μοιάζει σαν να έχει μπροστά του ένα τούλι, μέσα από το οποίο ο θεατής προσπαθεί να διακρίνει την εικόνα. Ο καλλιτέχνης "βλέπει" το χωριό μέσα από ένα δρομάκι, στη μια πλευρά του οποίου υπάρχουν σπίτια και δεξιά υπάρχει πρασινάδα. Ο πίνακας έχει προοπτική και ο καλλιτέχνης πετυχαίνει να μας δώσει μια ρεαλιστική τοπιογραφία.
-
Ο Κλιουν μας παρουσιάζει μια plein air τοπιογραφία στην οποία εικονίζεται ένα αποψιλωμένο δέντρο και μια φιγούρα να στέκεται στα δεξιά του με σκυμμένο το κεφάλι. Η τοπιογραφία αυτή συμπίπτει χρονικά με τις σουπρεματιστικές, ανεικονικές μελέτες του Κλιουν και είναι ενδιαφέρον πως ο ζωγράφος συνδύαζε και τις δύο τάσεις εκφράζοντας κάθε φορά διαφορετικά συναισθήματα και στέλνοντας ανάλογα μηνύματα.
-
Ο Κλιουν έχει ζωγραφίσει με προοπτική την άποψη ενός δρόμου, με τον ακαδημαϊκό τρόπο ζωγραφικής, σαν να μην έχει περάσει τη σουπρεματιστική περίοδό του. Δεξιά και αριστερά εικονίζονται δέντρα, τα οποία ρίχνουν τη σκιά τους στο δρόμο.
-
Πρόκειται για μια plein air τοπιογραφία στην οποία ο Κλιουν παρουσιάζει ένα χωράφι, πιθανότατα με στάχυα. Ο ζωγράφος προτίμησε να μας δώσει την αίσθηση του τοπίου, του αέρα και του φωτός και δεν έχει μείνει σε λεπτομέρειες. Ο Κλιουν μας έχει δώσει ανάλογες τοπιογραφίες και από την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι έχει μεσολαβήσει η σουπρεματιστική, ανεικονική εποχή του.
-
Τα σχέδια που μας έχει αφήσει ο Κλιουν δε γνωρίζουμε αν είναι μελέτες για πραγματικά έργα ή σπουδές που ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν, αλλά είναι φανερό ότι η ύπαρξή τους ρίχνει φως στην αυθεντικότητα του έργου του Ιβάν Κλιουν. Τα σχέδια αυτά καλύπτουν ένα φάσμα από συμβολιστικές μελέτες μέχρι και σπουδές για σουπρεματιστικά γλυπτά. Δεν έχουμε πολλά στοιχεία για τον τρόπο που δούλευε ο Κλιουν και για τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε και γι’ αυτό το λόγο αυτά τα σχέδια είναι πολύ σημαντικά για την περαιτέρω μελέτη του έργου του Κλιουν.
Πρόκειται για τέσσερις μορφές, δύο αντρικές και δύο γυναικείες, τη μία δίπλα στην άλλη, οι τρεις σε μετωπική στάση, ενώ από την τέταρτη διακρίνεται η πίσω όψη και μέρος του προφίλ της. Πρόκεται για μορφές αποδοσμένα κυβοφουτουριστικά, αν και το έργο χρονολογείται σχεδόν 15 χρόνια μετά από την άνθιση του κυβοφουτουρισμού. Εικονίζονται τέσσερις αγρότες, εκ των οποίων οι τρεις κρατούν τα εργαλεία τους, όπως η τσάπα και το δρεπάνι. Το σχέδιο θυμίζει ανάλογα σχέδια του Μαλέβιτς, όπως ο Θεριστής και υπηρετεί την ανάγκη του καλλιτέχνη να βοηθήσει την επανάσταση μέσα από την τέχνη του.
-
Ο Κλιουν τέμνει δύο κύκλους και ένα τρίγωνο φτιάχνοντας μια ανεικονική σύνθεση, που μας υποβάλλει την εικόνα ενός ωαρίου που τέμνεται από ένα άλλο. Τα χρώματα που χρησιμοποιεί είναι γήινα, παστέλ χρώματα. Ο Κλιουν έχει φτιάξει πολλά τέτοια ανεικονικά έργα και σπουδές, προσπαθώντας να συνδυάσει χρώματα και σχήματα, εξαντλώντας πολλές φορές τους συνδυασμούς των στοιχείων των έργων του.
-
Ένα από τα κέντρα διαμόρφωσης της αντίληψης του κονστρουκτιβισμού και της παραγωγικής τέχνης ήταν το Ινστιτούτο Καλλιτεχνικής Παιδείας (1920-1924). Το 1921 ήταν μια χρονιά ορόσημο στην ιστορία του ΙΝΧΟΥΚ από την άποψη της μεγάλης μεταστροφής που πραγματοποιήθηκε με το σύνθημα «από την απεικόνιση στην κατασκευή». Ο Κλιουν, μέλος του Ινστιτούτου την περίοδο 1920-21, γράφει αναφορικά με το σχέδιο Σύνθεση ότι οποιοδήποτε από τα απεικονιζόμενα σε αυτό στοιχεία θα μπορούσε να είναι διαφορετικού χρώματος και δε θα ήταν εις βάρος του πίνακα τυχόν μετατόπιση μερικών σχημάτων και αντικειμένων. Τα πράγματα όμως αλλάζουν στο σχέδιο Κατασκευή, όπου απεικονίζεται η σύγκρουση δύο καταστάσεων: της στατικής και της δυναμικής. Εδώ, κατά τον Κλιουν, το έργο δεν επιδέχεται αυθαίρετο χρωματισμό της μορφής, δεδομένου ότι το χρώμα κάθε μορφής εξαρτάται από το χρώμα των άλλων μορφών. Δεν μπορεί να μεταβληθεί το μέγεθος και το σχήμα –αυτό θα προκαλούσε αναδόμηση όλης της εικόνας∙ δεν μπορεί να αλλάξει η διάταξη των μορφών, δεδομένου ότι έτσι θα παραβιαζόταν η αμοιβαία σχέση των δύο καταστάσεων- στατικής και δυναμικής.
-
Ο Κλιουν έχει ζωγραφίσει πιθανότατα την εντύπωση που του προκάλεσε ο Βυθός της θάλασσας, της οποίας αν και δεν αναγνωρίζουμε τα στοιχεία, μας δίνεται αφαιρετικά η εντύπωσή τους. Προκαλλείται η εντύπωση της κίνησης και αυτά τα ελλιψοειδή σχήματα έχουν "τοποθετηθεί" το ένα πάνω στο άλλο, θυμίζοντας τα κολάζ των Κυβιστών του Συνθετικού Κυβισμού.
-
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1920 ο Κλιούν παρουσιάζει διάφορους συνδυασμούς με γεωμετρικά σχήματα σε διαφορετικές χρωματικές κλίμακες, εκτείνοντας τα όρια του Σουπρεματισμού. Ο Κλιουν ενδιαφέρθηκε για τη λειτουργία μεμονωμένων γεωμετρικών σχημάτων στο χώρο, ενώ αργότερα διερεύνησε τις σχέσεις κυκλικών και γραμμικών σχημάτων σε συνθέσεις που μαρτυρούν κάποια επίδραση της ζωγραφικής του Ροτσένκο. Τα έργα του ωστόσο χαρακτηρίζονται από μια προσωπική προσέγγιση στην αντιμετώπιση της φόρμας, του χώρου, του υλικού και της σύνθεσης. Τον Κλιούν τον γοήτευε επίσης το φαινόμενο των τεμνόμενων διαφανών επιπέδων, ένα είδος σύνθεσης που θυμίζει, ως ένα βαθμό, μερικά από τα κυβοφουτουριστικά και Ζωγραφικά Αρχιτεκτονήματα της Ποπόβα.
-
O Κλιούν κατά την περίοδο 1916-1917 πραγματοποίησε μια σειρά συνθέσεων στις οποίες πραγματοποίησε διάφορους συνδυασμούς με γεωμετρικά σχήματα σε διάφορες χρωματικές κλίμακες, εκτείνοντας τα όρια του Σουπρεματισμού. Το έμβλημα του Σουπρεματισμού ήταν το Μαύρο τετράγωνο του Μαλέβιτς, που εμπεριείχε όλα τα σχήματα και τα χρώματα. Σ' αυτό το ζωγραφικό σχέδιο ο Ιβάν Κλιούν παίρνει ένα μαύρο τετράγωνο και το γεμίζει κυριολεκτικά με σχήματα και με χρώματα. Ένα μπλε παραλληλόγραμμο, ένας κίτρινος και ένας μικρότερος μαύρος κύκλος, ένα πράσινο τρίγωνο και μια ροζ έλλειψη συνθέτουν αυτό το σουπρεματιστικό έργο. Τα σχήματα είναι διαφανή και εισέρχονται το ένα μέσα στο άλλο, επηρεάζοντας το περίγραμμα και τη χρωματικότητα του εκάστοτε σχήματος.
-
Ο Κλιούν τέμνει δύο διαγώνιες στο χώρο χρησιμοποιώντας δύο χρώματα, το πορτοκαλί και το μαύρο πάνω σε ένα ουδέτερο φόντο. Ο καλλιτέχνης μας σώζει δεκάδες τέτοια έργα και σπουδές στα οποία συνδυάζει ευθείες γραμμές και γεωμετρικά σχήματα, σε διάφορα χρώματα. Ο σουπρεματιστής Κλιουν απεικόνισε τη φύση και τα αντικείμενα με όλους τους δυνατούς ανεικονικούς τρόπους και προσπάθησε να φτάσει στο ανώτερο σημείο της δημιουργικότητάς του μέσα από τον εξαντλητικό συνδυασμό των στοιχείων της τέχνης του.
